̳��������� ����� � ����� ������
��������� ������������ ���������� ���� ����� ������
���� �����
��������� �����
������������� ̳���������� ����� � ����� ������
��� ���� ����� ������
���� 2006
���: 81.470�73
���: 811.124(075)
� 32
����� �.�., C���� �.�. ��������� ���� (��� ������������� ����������) 2-�� ���., ���������� � ���������. � ����: ��� ���� ����� ������, 2006. � 415 �.
� ��������� ������ ��������� ������ ��������, �������㳿, ���������� � ���������� ��������� ����. ������ ������� ��������� �������� �������� �� �������� �������� 䳺���. ��� ���������� ��������� ������ �������� ��������� ������ � ������, �� ���������� �� ����������� ��������� ������.
�������� �������� ������� � ������ �������, �� ����� ���������� � �������� ������������ �����, � ����� ���������-���������� �� ���������-���������� ��������.
��� �������� ������������� ���������� �����������, �������, ������� �� ����.
������������� �� ����� ����� ���� ���������� ������������� ����������� ���� ����� ������.
�������� � 11/3 �� 27.03.2002 �.
����������: �.�. ������������, ����.����. ����, ������,
�������� ������� �������� �����㳿 ���
���� ����� ������
�.�. �������, ������ ����. ����, ��������, �������� ������� ����������������� �� ������������ ��������� ��� ���� ����� ������
�.�. ��������, ����. ����. ����, ������ ������� �������� �����㳿 ��� ���� ����� ������
�.�. ����, ����. ����. ����, ������, �������� ������� �������� � ��������� �����㳿 ������������� ������������� �����������
��������: ��������� �������
ISBN 966-96073-2-9 � ����� �., ����� �., 2005
� ���� �������-2000�
Félix, quí potuít rerúm cognóscere cáusas
��������, ��� ���� ��������� ������� �����
ֳ ����� ��������� ����� � ��. �� �.�. �����, ��������� ���������, ������� ����� ���� ������� �����, ����� ���������. ϳ� ������ ����, ��������, ����쳺 �������� �����, ��� �������� ����� �������� �� �� ���� �������� �����, �������� �� � ������� ����� �������� � ������� �� ����� � ��������. ����� �� ���������� �� �������, �� ����������� ��� �������� ����, ����� �������� � ���������� �������� ��� ������ ����������� �� �����: ����� ������� ����, ��� ��������� ���� ������� ��������� ���������� ����� �� ������ ���� ���� � ��������� ������� �������� ������?
³������ �� ���������: ��� ������ � ������ ����?� ������ � ����� �����: ���� � �� ������ ����, ���, �� ������, �������� ����������?!� ��� ��, � ��� ���� ���������? �������� � �������, � ������, �� ����� �� ����� ���, �� ���������� ��������� ������� �� �������� �����, �� ��������� �������� ����� �������� ���, � ���������� �������� � ���������� ������������, � �������� ����� ³���������, � ����������, ����������� � ����������� �����, � ����� �������� ��������, ���������, ���������, ���������� �� �������� �������. �������� ����� ������ ���� ����������� ���������� � ���������� ��������, �� �������� ����������� ������, ���� ���� ����� ��������� �������� ������������ �������� ��� ����.
������� ���������� ����� ����� �� �����������. �������� ��������� �������� ���, �� ���� �������� ���� ������������ �������, ��� �� �������� ����� �������� �������-����������� ��������, ������ �������� �������� ��������������� �������� �� ��������� ������ �� ��������� � ���������. �� �������� �������� �������� �������� ����� �� �������� �������������� �� ������������, ��� � ������������ ������, � ����� ������ ���������� ������������� ����������� ���� ����� ������, ����-��������, �������� ���� ������������� ��������. ���� �� ���� ���������� ��������� ���� ������������ �� ��� ����������� �����������: � ��� �������� �������� ��������� �������� ���������� �����������, ���� ����� ������� ��������� �������� ��������� �������� ��������㳺�, �������� ��� ������� �� ����������, ������� ������ ��������� �������������, � ��� ������ ��������� ���� � �� ���������.
������������� � �������� �������� ��������� ���� �� ��������� ��������� ������� �� ����� ���������, ���� ����� � ���� ��������� �� ����� �������� ����� ����� �� ���������� ��������� ��������� ����, � � ��������� ���� �������� ��������� ���������� �����Ⓙ� �� �������� �������, �� ���������������� � � �����, � � �����.
ϳ������� �������� �� ��������� � ��������� ���� ��� �������� ����������� �� ����������� ����������. ³� ���������� � ��������� ������, � ���� �������� ������� �� ��������, �������㳿, ����������; ��� � ������ ��� ��������� � ��������� ���� �� ��������� � �������, � ��������� ��������� �������, � ����� �������� �� ���������� ���������� ���������. � ������ �� ������ ������������� ���������� ����� � ��������� ����� ������������ ���, ������ ����� �������� �������������.
ϳ������� ���������� 140 ���������� �������� �������. �� �������, ��������, ��������, ���������, ��������� ������, �� ����� ���������� ��� ������ � ���������, ���������, �������, ���������� �� ��������� �����.
���� �����, ����������� �� ������� �������, ����������� �� �������� ������� �� ���������, �� ��������� ������ �� ���������, �� ��������� �������� ������������ ���������� � ��������� � ���������� ���������� � ���������, ���������, �������, ���������� �� ��������� �����. ��� �������� ������������ ������ ����� ���������-���������� �� ���������-���������� ��������.
������.
��������� ���� (lingua Latīna) � ���� � ���������� ��� �������������� �쒿, �� �������� �� ����� ���������� ���. �� ���� ������ �� ���������� ������, �� �������� ����������� ������� ��������� ��� ������ ���� ����. ����� ����� ������ � ������ (Latīni), ������� ��������� � ����� (Latium) � ����� ����� ��� ҳ���. �������� ���� ������ � 754�753 ��. �� �.�. ����� ���� ��� (Roma), ���������� �� ���� ������ (Septimontium). ϳ���� ���� ���� ����� �³��� ���� � Urbs aeterna. �������� ���������� ����� �������� �������� ����� ������, ����� � ��������� ���������, ��������� �� ���������� ������ ������������� ���� ��������� ���� ����������� �� ��� ���볿, �, ��������� � �� ��. �� �.�., �������� �� �� ���. � � ��. �.�. ��� ���� �������� ����������� ������� ������������� ���� � ������� �����, �� ������ ��� ������� ������ �������, ������, ���������, ��������, ���� ������� ͳ�������, ϳ������ ���볿, ������⳿, ������, ������, ������, ��������, �����, ����������, ������, ���������, ˳����, ���, ˳⳿, �����, ������ �� ��.
��������� ���� ������� ����� � ��� ������ ������� ������, ϳ����� ������ � ������� �糿. � ����� ��������� ������� ����� ��������� ���� ���� �������� ��������� �����, ����� ���������, ������, �������������, ������, �����, �����, ���������.
� ����� �������� ��������� ���� ������������ ������� ������. ����������� ��������� ��������� ���� � ������, �������� ��������� �����, ������ VII�IV ��. �� �.�. ������ ���������� ���� ���������� 240 �. �� �.�., ���� ����������������� ���� ����� ˳�� ������� ����� �� ���� ������� � ������ ���������� ����� �� ��������� ��������� �������� �����, ������� �������� �����忻. ��� ����� � ����� ���� ��������� �������� (240�81 ��. �� �.�.). �������� ������������� ����� ������ � �������� ���������� ����� (254�184 ��. �� �.�.), �� ����� �� ��� ����� 20 ������ ������� � ���� � � ���������. ����� ������������� ��������� ������ � �������� (190�159 ��. �� �.�.), ����� ����� ������.
������ ����� ��������� ���� ������ �� ��������� (81 �. �� �.�.�120 �. �.�.). �� ��������� �����, ����� ��������� �������� ��������� ����, ���� � ����� �������� ����� �� ��� ��� � �������� � �������, ������� �������� �������� ����� � �������, �� �������� ��������� ���������� ����. �������������� �������������� ��������� ��� (81 �. �� �.�. � 14 �. �.�.) � ֳ����� (106�43 ��. �� �.�.), ����� (100�44 ��. �� �.�.), ����� (70�19 ��. �� �.�.), ������� (65�8 ��. �� �.�.), ���� (43 �. �� �.�.�18 �. �.�.) �� ��. ���� �������� ����������������� ����� ������� � �������� ����. ������� ��, ��� ������������� �����, (14�120 ��. �.�.) ����������� ��������� ������ (4 �. �� �.�.�65 �. �.�.), �������� (43�104 ��. �.�.), ������ (55�120 ��. �.�.) �� ��.
����� ���������� � ������� �������� ��������� ���� ��� ��������� �� ������������� ���� � ����������� ������� ��������������, �� ������ ��� ������ ������ ������� �� ����� �� ��������� ���� ������, � ϳ����� ������ � ���� �糿. �� ���� �� ��. �� �.�. ��������� ���� ���� �� ����� �� ������� ���볿, � � �� ������� �������� ���� ����������� �� ϳ����������� �������� � � ϳ������ �������. ����� �������� ���� � ������ ��������� ���� � ���� �������� ���� �������� �� �������� ��������� � ��� ������� ���������� ����������� ��������.
����� ����� � �������� ��������� ���� �� ����� ���� (���� ������) (����V�� ��. �.�.). �� ����� ����� ����� � ���������� ���� �� ������ ����������� ������. ������ �������� � ���������� �������� ��������� ��������. �� ��������� �������, �������� ��� �������� ����� ������ ��������� (330�400 ��. �.�.), ��. ������� (348�420 ��. �.�.), ��. �������� (354�430 ��. �.�.).
ϳ��� ����� ���������� ������� 395 �. �.�. ������� ���������� ���� ������� ����� �� ������ �� �������. �� ��璺������ ������ ���������� ���������, ���� ��������� �� ��������� ����������� ��������, ��������� ��������� ���������� �������. ���������� (�������) ������ ����� �����-������� ��� ����� ������������ ��� (����������). �� ���������� ��� ��������: ���������, ��� ������� �� ������� ������������ ���������, ���������� � �������������� � � ���볿, ��������� � ������������� � �� ϳ����������� ��������, ����-���������� � �� ������� ������� � ϳ����� ���볿, ��������� � � ��곿 (������� ������), ���������� � � ������ �� ��. ֳ ���� ����������� �� ������� ������ � ��������� � ����� ������������ �����, �������㳿 � ��������� �������� ������.
������ ������ �������� ��������� ������� � � ��. �� �.�. � � ��. �.�. ���� �������, ����� �������� ������ � ���������� �������� �������� ���, ���� ������������ ��������� ����� ������ ������� ������, ������� ������ ����� � �����. ��� �� ��������� ����� �������� ���: Köln (�� ���. colonia � �����������), Koblenz (� ���. confluens � ����, �� ���������). ��������� ���������� � ������� ������� ��� ����� ����� Rettich (�� ���. radix � �������), Birne (�� ���. pirus � �������), Mauer (�� ���. murus � ������� ����), Fenster (�� ���. fenestra � �����), Straβe (�� ���. strata via � ���������� ������) �� ��.
� ������� ���� ��������� ���� ���������� � ������ ��� �� -chester, -caster �� -castle �� ���. castra � ���������� ���� � castellum � �����������, foss �� fossa � ���, col(n) �� colonia � �����������, ���.: Manchester, Lancaster, Newcastle, Fossway.
�������� ��������� ���� ��� ���������� ����� ������������������ ��� ���������� � ���� ������ ������� ������� ����� (476 �. �.�.).
��������� ���� ���������� ����� �������, ����� � ����� � ����������� ����������� ��������� (V�VI ��. �.�.). ���������� ����� ������� �������� (540�594) ������� ������� ������, � ������� � �������� ����� �������� (810). ���� ������� (742�814), ��������� ��������� �������, ��������� VI�� � �� ������� I� ��., �������� ���������� �������, ���������� �� �������� ������ ������� ������, ��� ��������� �� �� ���������� ���������� ������. ���� �� ������������ ������ �� ������ ����� ������������� �� ������������ ���� ����������� ����������, �������-�������, ���������, ������������ � ���������� ���� � ������� �����. ���� ������� �������� ������ �� ����� ���� ������, ��� �������� ������� ������� ���������� ������. �� ���� ������� ���� ������� � ������������ �������� �� ������ ��������. ������������ ��������� ��������� scriptoria, �� ������������ ��������� �������� ���� � ��� ����� �������. ������� �������� ����� ������������� �� ��� ����� �������� ����� �������� ������. ����� �� ���볺�, ����� � ������ ��� ������� ������ ��� �����������, ������� ������� � ����, ����������� �� ֳ������. ����� ˳�� � �������, ������ � ������, �������� � ����, ������� � ������ ��������� �� ��� � ������� ������������� ������.
������ ������������ ��������� ���� � ����� ������������ ���� �������������, �����, �����, ������, ���������, � �� ����� ���������� � ����������� �����. ������ ������ ����������� ������ � ������� ����� ���������� ������� (leges) � ���� ������� ���������� �����. ̳��� �������, ����� ������������� � ������ �������, ���� ����� ����������.
��������� ���� ����� ����� ����������� �� ���������������� ����� ��� ���������� � ������������ �������. ���� ������� ������������ � �������� ����������� ������� � ������� ���� ���������� (1227�1274), ���� ������ ������ ��������� � �������������� �������. �� ��� ��� ղ� ��. ��������� ��� ������ �������� �� ����� � �����������. ֳ ������� ���������� � ������� (1119), ������� (1163), ���� (1222), ������ (1224), ������ (1254), ����� (1259), �� ������ ���� ����� ����� � ����������. �����, �� ���������� � ��������������� ����������, ���� ������� ���������� �����. � ������������ ������� ����� ˳��, ��������, ������, ������� � ������� ������� ��������� � �������� �������.
� ����� ������������ ��������� ���� ���� �������� ������ ������������ ���������� � ������������� �����, ��������� ��� ��� � ������� ��� ������������ ��������. ���� ���� ���䒺���� �������� ����������, ����������, ����������� � ��������� ����� � ������, ������� ��� ����� ���������� ���, �� ������� ���������� �� �� ������ �������� ���������, ������� ������ ��� ���������� ����� ������ �� ����.
���������� ���� ���� �������� ��������� ���� � ����� ³��������� (X�V�XVI ��.), ���� ���������� ������� ������� ������� �� ������� ��������, ��������� ������ ������. � ����� ³��������� ���������� ����� ������ ��� ����� ����� �������������� (1466�1536) � ������䳿, ����� ��� (1478�1535) � ���볿, �������� ����� (1548�1600), ������ ���������� (1568�1639) � ���볿. ��������� ���� ��� � ��� ����� �������� ������� ����������� ����������� � ��������� ����������.
����������� ��������� ��������� ���� ��������� ������� ��������� ������� �� � ������, �������� ��������, �������� ���������, �� ������� ����������� �������� ��������� ������� �� ����� ������������������ ���.
� XV���XV��I ��. ���������� ����� ������ ��� ����� �������, ��������, ����� � ����������: ��.����� (1561�1626), �.-�.��������� (1545�1602), �.������ (1596�1650), �.������� (1592�1655), �.������ (1632�1677), �.������ (1643�1727), �.������ (1646�1716). ���������� ����� ������ ����� �������� ���� � ������������: �.�������� (��.1450�1494), �.����� �� ������� (1470�1517), �.���������� (1513�1566), �.������������ (���. XV�I ��.), �.���������� (1681�1736), �.��������� (1722�1794), �.������������� (����� �������� �VIII ��.).
������ ���� ��������� ��������� ���� �� ���������� ������. ��� ������������� �� � ���� ��������-����������� ���������. � ������ ������� X�V ��. � ������� ���������� ����� ���� ����������� ����, ������� ���������� �����. �� ��� ����� ������ ������, ��� ����������� ������� ����� �� 20-� ���� X�V ��. �� �������� ������� XV�I� ��. ��������� ������������ �� ���������������� ����� ��������, �������� � ����� ��������� XV� ��., ������� ������������ ��������� ������ � ������ ��������. ����������� �������� ������� �������� ����, ������� ���������� �����, ������� � ����-������������ �����쳺�. �� ��� ����� ����� 200 ���������� ����������� ����� � ����� ������ � ����� ������� �� �������� XV�I��V�I� ��., ��������� �� ���������������� ���������� �����. ֳ�� ����� ���� �������� ������ ������� ���������, ������� ����������� ������ 1689 ����. �.������������, �.������ �� ���� ������� ���� ������ ����� ����������� � ���������� ���������� �����.
��������� ���� ���� �������� � ����������� ���������� � ���������� �������� �������� ���� ����. ����� �� �������� ������������. � ��� ��� ������ ��������� ���� ������� ����������� ����� ������� �����, ������� ���������-�������, ��������, ����������, ������, ������, ������� �� ���� ������ ������ �������� ��������� � ��������� ����. ���������� ������������� �� ������������ ���������� � ��������� � ������� ��� ����� ����� ����, ����� ��� � ���������, ���.: ��������, ��������, ��������, ������, ��������, �������, ���������, ����������, �����, �������, ��������, ������, ������, ��������, �����������, ��ᒺ��, �����, �������, ��������, ���� �� ����.
������ ������� ���������� ���������� � � � �������� ���: ��� (oleum), ����� (catillus), ������ (scrinium), ������ (secūris), ���� (vinum), ������ (camĕra), ������ (componĕre).
� ���� �� ��������� ���� � �� �������� ���������� �������, � ����� ��������� ��� ������. ���� ����� ������ ����� �� ���� ������� ��� ������ ����� ��������㳿, ��� ��������� �� ��� ��������� ����.
�������� ��������� ���� ������������. ���������� ��� ������� ������� ������ ��������� �������� � ������� ���������. �������� ���������� ������, ������� � ������� ������� �������� ����� ��� ������� � �����������, ������ � ��������� �����, ��������� � ���������. ���������: Homo locum ornat, non locus homĭnem. � ������ �������� ����, � �� ���� ������; Mala herba cito crescit. � ������ ����� ������ �����; Non scholae, sed vitae discĭmus. � �� ��� �����, � ��� ����� �������, ����.
����, ��������� ���� �� ������ �������� ������������ � ����� ������� �����. ���� ��� ������� ������� ����� ��������� ��������� ������� � ����������� ֳ������: �Non tam praeclārum est scire Latīne, quam turpe est nescīre�. � �� �������� ��������� ����� ������, �������� ������� � �� ����� ��.
��������� ���� ������ ������������� �� ���������� ������ � ���� ��������-��������� �������. ��� �� ��� �������� ������ ���������� (1201�1264), ������� ���� ����, ���� �� ���� �������, ��������� ���� ���� ����� � �������� ������������� ��� ��������-��������� �������. ������ ������, ������������ � X�V�XVIII ��., ���������� � ����� ���� ������� ���� ���������� ������-�������������� ���� ������, ������, ��������, �����, ��������� �� ����� ���.
� XIV�XV ��. ��������� ����� ������ ������ �������� �� ����� ����������, � � ����� ����������: �������� ������� �����, �� ���������� ���������, ����� ������� �������������� ���� ���������� ����� � ���������� ���� �Acta consularia�, ������ ��������� ���������� �� ���� ������ � ������ (Senātus populusque Leopoliensis ����� �������� �� Senātus populusque Romānus), � �������� ����� ����� ��������� ���� ����������. ���� ������������ � ������� ���������� ����� ������. � ����� �������� ������ ���, ���������, �������, ����� ����������.
� ���������� XVI ��. ���� ��������� ��������� �������, �������� �������� ����, �������� �����-������� � ������������� ��������, ����� ������� (ornamentum regni, munimentum primariae Russiae, Leopŏlis �mīca-Pallădi, mater ingeniōrum).
������� �������� ��������� ������� �������� ������� � ���������� ��� ����� ����� ����. �� ��� ���������� �� ������ 璿�������� ������� �������, ��������� ��������: ����� ��������, ����� ������, ����� ����������� �� ����. ������� ��������� ������ ��������� �������, ����� �� ����, � 1570�1578 ��. �������� ������� ��������� ������ � ���� ���������, ��� �������� �� ��������� ������������� ������ ������. ������ ���� � ������� �������� ������������ ������������ �������. ���� ������������ �� ������ � �������� � XVI ��., � ���� ���������� ������� ��� � ��������. � 1609�1617 ��. ������� ������������� ������ ���� ��������� ������� ������� � ���� ������� ���������. �� ����� ��� ������� ������� �������� �� ���������� � ����������� ��������: Georgius Boim, consul Leopoliensis, �apellae istīus fundātor an. 1617. � ������ ���, ������ ���������, ���� ������� ���������, �� 1617. ���� ����� ������� ���������� ������, � ������ ��� ������ ���������� �������� ������ �� ������� ������. �������� ������� � ������� ����� �� �������� ����� ������ ����, ���� ���������� �������: Hic Paulus Georgius Boim, multārum litterārum virtutumque vir, consul, iudex, medĭcus, phisĭcus; eheu quondam morbōrum terror nunc pulvis et umbra. � ��� ��������� ����� ������ ���, �������� � �������� ������ � �������� ���, ������, �����, ����, ����. ���-���! ��� ��� �������� ������, ����� � ����� � ���.
������� ������� ������������� ������ ��������� ����� �������� ��������� XVI ��. ����� ������� ����������� ������������� ���������, � ������ ����������� � �������� ������ ��������� �����.
� ������� ³���������� ������ ���������� ���������� ������ XVI� ��., ������� ���� ������ ������: Domĭno Omnipotenti Maxĭmo (DOM). Terram terrae, anĭmam Deo reddĭdit, anno 1679. � ���� ������������� ���������. �������� ����� ����, ���� � ����� ���� 1679.
��������� � ����� ������ � ����������� ������ ������� ����������� ���������� � ��� ��������� � ������.
���� ������� ������������� ������� � ������ ������, ����������� � ���� ��������� 1570 ���� ��� ����� �. �������. ��� ������� ������� ����� ������������ �� (����� �����, 28). ��� ���� ������� � ���� ��������� ����������� �����������.
�� ��������� ������ �� ����������� �������� ����������: Deus meus et omnia. � ��� �� � ���. �� ��������� ������, � ������ ������: Quís divés? Qui níl cupiát. Quis paúper? Avárus. � ��� �������? ���, ��� ����� �� ����. ��� �����? ���, ��� �������.
�����, ��� ������ �������, ������:
Nunquam discrĕpat utĭle a decōro. � ͳ���� ������� �� ���������� � ����������.
��� ������ �������� ������� (���� �������):
Probus invīdet nemĭni. � ������ �� �������� �����.
Domat omnia virtus. � ��� ������� �������.
Virtūtis praemium � honor. � ������ � �������� �� �������.
��� ������ ������� ������� ��������� �����:
Ubi charĭtas, ibi deus. � �� ���������, ��� � ���.
Ubi uber, ibi tuber. � �� ��������, ��� ������� (���� ������� ��� �������).
Ubi opes, ibi amīci. � �� ���������, ��� ����.
��� ������ ��������� ����������� ���� ������� ������� ������� ������ ������, ���������� 1630 �. �� ����� �����, 23. �� ����� �������� ����� ����� � ������ ������, ����� ������� �������� �� ������������� ������. ���, �� ������ ������� �������, ��������:
Turris fortissĭma � nomen domĭni. � ����������� ���� � ��� �������.
Time domĭnum et recēde a malo. � ����� ���� � ����� �� ���.
����� ������ ���������� ��� ������ ����������� �����:
Nunquam temerĭtas sapientiae commiscētur. � ͳ���� ������������ �� ��������� � �������.
Victoria consilio et virtūte proficiscĭtur. � �������� �������������� ������ ������� � �������.
Ducis in consilio posĭta est virtus milĭtum. � ������� ���� � � ����� ����������.
Quid cupĭmus, facĭle credĭmus. � ����� ����� � ��, ���� ��������.
������� 14 �� ����� ����� � �������� ����������� ��� �����������. ����� �������� �� ���������� ������ ������, ����� ��� ������� ������� ��������� XVI ��. ������ ������ ������ �� ������, ������� ����� ������������, �������� � ��������� �������� ������� �������. ��� ���� ��� ������ �������� ���� ������� � �������� ��� ��. ����� �� ����������� ������, � ��� ������� ���������� �����: Pax tibi, Marce, evangelista meus dixit, 1600. � ��� ���, �����, ������ �� ����������, 1600 �. ���� �������� ����� ������� � 1600 � �� ���������� ��������� A.D. (Anno Domĭni) � ���� ������, ��������� �� ����� ��� �������� ��������.
�������� ���������� ������� ����������� ��������� ���� � � XVI���XI� ��. �� ����� ������ �������� ������������ ����� (1745�1764), ����������� �� ������� ���������� �������� ��� �� ³���. ֳ����� ������ ������, � ����� ���������� ������� ������� ����������, ����� ����� � ���������� ���������. ��� �������� ������ ������, ���� �� �������, ��������: Soli Deo honor et gloria. � ������� ���� � ����� � �����.
���� ��贳������� � � �������� ���������� �� ���. ³��������, 23. �� ������������ �������� � ������ � ������ ������������ ������ ��� � �������, ���� ����� �� ��������� �� ����� ����, � �� ����� ����� ���� ����� ������ ����.
��� ��� ���������� ������ ������ ��������:
Aúreus hánc vit(am) ín terrís Satúrnus agébat. � ������� ������ �������� �� ����� �� ����.
(Georgĭca. Vergili., liber II, v. 538).
�� ���������� ����� �������� ��������� �����. ��� ���������� �����: Ver (�����), � �� ��� ��� �����:
Ergo age, terrae
Píngue solúm primís extémpl(o) a ménsĭbus ánni
Fórtes ínvertánt tauri.
����, �� ������!
����� ������� � ������ ������ ���� ����� ���� ������������ ������ �����.
(Georgĭca. Vergili., liber �, v. 63�64)
�� ��������� �������� � �����: Aestas (���).
Át rubicúnda Cerés medió succíditur aéstu
Ét medió tostás aestú terit área frúges.
� �������� � ������� ��� ��������� �������,
� ���������� �� ���� � �� ���� ���� �����.
��� ������ �������� �� �������� � �����: Autumnus (����). ��� ��������� ��� ��������� � ��������:
΄Et variós ponít foetús autúmnus et álte
Mítis in ápricís coquitúr vindémia sáxis
� ��������� ���� ��������� �����,
� ������ �������� �������� ������ �� �������� ��������.
(Georgĭca. Vergili., liber ��, v. 521-522 )
������� �������� �� �������: Hiems (����):
Frígorĭbús parto ágricolaé plerúmque fruúntur
Mútuaque ínter sé laetí convívia cúrant.
������ ������ ��������� �������������� ������� ������,
�, ��������� �� �����, ���������� ��� ����� �������.
(Georgĭca. Vergili., liber �, v. 300-301 )
�� ���������� ������ �� �������� ��� ������� ���������� ������ � ��������:
Nuntiat ver. � ������ �����, � �� �������� ����� ������� � Redūcit hiĕmem. � ³������� ����.
�������� ������ � � �� �������� ��������. ����� ���� ������� �� ���. �������,14, �������� �������� �� ����������� ����, � ��� ���������� � �����:
Inimīce, praeteri hanc domum!
�������, ������� ��� ��!
�� ���. �.�����������, 3, �� �������, ����������� ��� � �� ��., �� ������ ������� � �������� �������� � ���� ������� � ����������� ����������� �� ������� �������� �������������� ����� ������ (460�370 ��. �� �.�.):
Vita brevis. � ����� � �������.
Ars longa. � ��������� � ����.
Occasio praeceps. � ������� �������������.
Experient�a fallax. � ����� ����������.
Iud�cium difficĭle. � �������� �����.
����� ������, �� ��������� ��������� �� ������� �������� ������ �����. �.������ ��� ����� ��������� ���:
����� �������, �� �������� �����
� ���������� ������ �������.
������ ������ �������� ������� ��������� �� ���. ������������, 1 � �����: Hic mortui vivunt et muti loquuntur. � ��� ������ ����� � �� �����������.
�� ��������� ������ ������������� ����������� ��������� ��������� (���. �.�������, 12) ������: Littĕris et artĭbus. � ��� ����� � ��� �������� (������ � �����������).
�� ��������� ������ ���������� ������������� ����������� ���� ����� ������ (���. ��������������, 1) ��������: Patriae decŏri, civĭbus educandis. � ��� ����� ���������� � ��������� ��������. �������� ������ ����������� �������� � 1877�1881 ��. ���������� �.��������. � ����� ������� ղ� ��. ���� ���� �������� ���������� ���������� ������-��������, ���� ����� � ������ ���������� ��� ���� ���������� ������� ���������� �����. ³������� �� ����������� � ������� ���� ����, ���� ������ ��������� �������, ��� ���� ����������� ����� ����������� ����������� ���������. �������� ������� ���������� ����������� ������ � �������� ���泺�, ���� ����� ������ �� ����� �������. ���� ������� ���� ����������� ������������ ������ � ������������ ��������� ��������, ������ �� ³���, � �����, ����� �����, �������� ����� ������ � �������.
���������� � ����� ���� ��������� 1661 ����. �� ��������� ���������� ������������� ����������� ���� ����� ������ � �� ������� ���� �������� ����: ������ ���� �������� ��������� ������� ����� ����������� ������, ��������� �����. ���������� ������������ � ������ ��������� ������ (�� 1772), ������-�������� �������� (�� 1918), ��������� ������ (1939). ������ ���������� � ����� ���� ���������, �������, ��������.
���� ���� ���� �������� ����, ���������� ���� ������� ��������� ��������� ������������, � ����� ���������� ����� ������� ��������� ����. 8 ���� 1940 ���� ������������ �������� ��� �������� ����������� ����������� � ������� � ����� ������.
11 ������ 1999 ���� ������������ ������ ������ �������������.
� �������� ��� ������� �������� ���������� ������������� ����������� ���� ����� ������, �� �� ���. �����������, 5, ������ ��� ������:
��������:
1. Dux atque imperātor vitae mortalium anĭmus est. � ���� � ����������� � ������� ����� �����;
2. Labor omnia vincit (Vergilius Maro). � ����� �������� ��� (����� �����);
3. Doctrīna est fructus dulcis radīcis amārae. � ����� � �������� ��� ������ ������;
4. Ab omnĭbus libenter disce, quod nescis. � ����� ����� �� ��� ����, �� �� ����.
˳�����:
1. Felix, qui potuit rerum cognoscĕre causas. � ��������, ��� ���� ��������� ������� �����;
2. Sapientia sola libertas est. � ����� ������� � �������;
3. Duābus alis homo sublevātur a terrēnis: simplicitāte et puritāte. � ������ ��������� ��� ������ �� ��������� ���� ����: �������� � �������;
4. Ego sum, qui doceo homĭnem scientiam. � � � ���, ��� ����� ������ �����.
� ���������� ������ ��������� �������� ���������, ����� ���� ���� � �������� �������. � ���������� ���������� ��������� ���� � �������� �������: �.����������, �.ѳ���, �.³���������, �.���������, �.�����������, �.����������, �.��������� �� ����. � ����� ��������� ���������� ������������ � ����� �������-������� ������, �� �������� ��������� ����� ������� � ������� ���������.
� ����� ���� ��������� ������ �������-������� �Eos�, �������� �.��������� �������� ������� � ��������� �Kwartalnik klasyczny�, �Filomata�, �Palaestra�. �������� 1953�1964 ��. �� ������ �������� ������� �� ������� ������ �.�.���. ��� ������ ������ ���� �������� ����� ���������� ����� � ������� �������� � ��������������� ������, ����� �� �������� ̳������� �������, ������� ��������� �������� ������� ����, �� ��������� ������ �������� �������, ��� �� �������� ��� ���� ����������.
� 60-� ����� XX ��. ���������� ��������� ������� ������ ������ ����� �� ����������� �.-�.����������. ��� ����� �������� ����� �����, ����䳿 ������, ����� ���������� ����� �.�����������.
׳���� ���� � �������� ������� ���� ������ ������ �� ���������� ����� ����. �������� ������ � ������ ��������� ��������� �����㳿 �� ��������� ������� �����, �� ������������� ���������� �������� �������� ��������� ����. � �������� �.����� ������ �������� ���������, ������� ��������� � ֳ������, ������ ��� ����� � �������, ������ �������, ���������� �������, ������������ ��� ������� ���� ������, �̳��� ������ �.����������, ������ ������ �����, ������� �.����, ���������� �������� ��������, ������ ������ ������� ������ �� ������ ����� �����. ����� ���� ������ ���� ��� ���������� ��������� ������� �������� �������� �����㳿�.
�������� ����� ������ � 70�90-� ����� XX ��. ���������� ������ ��������� ������������. ³� ����� ��������� �������� � ������� ��������� (1973), �� ����� �������� ������ � ������� ���������� �������� �������� �����������.
��������� �������� ����������� ��������� ³���� ������� � ������� ����� �������� ���� �� �� ����� �� �������� ���� ��������� � ����� � XVII � ������ ������� XVIII ��. 1983 ���� ������ ������ ���� ��������� ����������� ������� � �������� XVII � ����� �������� XVIII ��. �� �� ���� � �������� ���� ��������� �� ������. �.������ �� ����� �������� � � ����� ���������� ���������. ³� �������� �����: ��������� ������, ������ � ����� �����, �ϳ��� ��� ����� �.����������� �� ����.
������ ���������� ������� �������� �����㳿 ����� ������� ������������� � �������� ���, ������� ����� �������� (���� ����). ³� ���������� ��������� ����� �����: ������ ��������� (1980), ����� ������� (1982), ����������� ���� (1985), ���� ������� ����� �������� (1988), ������� ������� (1989), ������ (1990), ������ (1993), ��������� � ���������� ����� �� ����������� �������� ���� (1999), ���������� ����� �� ������� ������ (1999), �������� �� �������� �.������ (2002). �� ���������� �� � ������� ������ ����� ���������� (1983), ��������� � ������ (������, 1999), �ϳ� ����� ����� (�����-���, 2000), ������ ���� (2002), �˳���� ��볻 (2003).
������������ ����������� ����, ������������ ���
Gaudeāmus igĭtur, Iuvĕnes dum sumus! Post iucundam iuventūtem, Post molestam senectūtem, Nos habēbit humus. Ubi sunt, qui ante nos In mundo fuēre? Transeas ad supĕros, Transeas ad infĕros, Hos si vis vidēre. Vita nostra brevis est, Brevi finiētur, Venit mors velocĭter, Rapit nos atrocĭter, Nemĭni parcētur. Vivat Academia, Vivant professōres! Vivat membrum quodlĭbet, Vivant membra quaelĭbet, Semper sint in flore! Vivant omnes virgĭnes, Gracĭles, formōsae! Vivant et muliĕres Tenĕrae, amabĭles, Bonae, laboriōsae! Vivat et Respublĭca Et qui illam regit! Vivat nostra civĭtas, Maecenātum carĭtas, Quae nos hic protĕgit! Pereat tristitia, Pereant dolōres, Pereat diabŏlus, Quivis antiburschius Atque irrisōres! |
���������, �����, ���� � ��� � ����. ���� �������� �������, ���� ������� ���������, ���� ��� ������. �� ������� ������, ������ �� ����. ������, �� �������, �������, ��� ������� ��� ������� � ������ ���� �� ���. ��� ������ ��� ���� ��, ��� ���� ����: ��������� � �������, �������� � ��������, � "������ �� ���!" ��� ������ �� ������, ������, ������, ��� ������ ��� ��������, ���� ���, ��������, ����, �� ����! ��� ���� ��������� � ���, ��� ��������; ��� ���� ���� �������� � ����������� �������, �� ��� ��� ��� ���. ������ ������ ���� �� ���, �������� ������; ������ �� ����� �����, �� ��������� �� ������ �� ���� �� ��������. ������� ������� ������ |
���, �����������, ���� ����䳿! ���� �������� ������, ������� ��� ����'�, ��� ����, � ����� �����. �� �, �� ���� ������ �� ������� ���? ����� �� �� ����� ���, �� �� ���� �������, ���� �� �������. �� ����� � ��� ���� ����, ����� ���� � �������. ������ ������� � ��� �� ���, ������ ��� ��� ���� ���: ��� � �� ��������. ��� ���� ����� ����, ��� ������ ����! ����� � ��� ����� ����. ������� ����� ��� � ����, ��������! ��� ������ ������ �� � ������ �� ������! ��� �� ���� ������, �� �����, ����� ������, ͳ��, � ����� ����! ��� ���� ��� ���� ����� � ��� ������� ����! ��� ������ ��� ���, �� � �� �����, ������ ����� ��� �������! ����, �����-���������, �����, �������! ����, ������� �������! ����, ����� ���������, � ���� ��������! �������� ����� �������� |
����� ��� ���������� ��������� ����������� �� ��������. ��������� ����� ��������� ��������� ���� ʳ������� 1781 ����. �� ���� ������ ��� ����� ������������� ���������� XV ��. ��� ���������. �.�.����������� �������� ������ ��� �������������� ��������� ���� � ���������.
�� ���� ����� ������� �� ������ � �������� �������� ������ ����. �� �������� ������ �����������, ��������.
�������� ����������� ������ �������� �������. � �� ��. �� �.�. �������� ������ ���������� �����, �� ������ �� ���������� ������� ������ ���������� � ������� ��� ���������� �������� �����.
�� ���� V ��. �� �.�. � ������ ������������ �� ������� �������: ������, �� ������ ��������� �������, � ������� (���������), ��� ����� ������� ����� ������� ����������� �������. � ����� ������� ������� ��� � �� � ��. �� �.�. ������ �������, �� ������ �� ��������, � ���� ��� ����������� �������� ������.
� ����� �� ��, �� ��������� ���� �������� ��� ������������� �� ������� ������ ����� � ������������� ������, ���� ������� ������� ������. ��� ����� ���������� �� ������ ���������� ������. ���� ��� ���� ������: ������ ������ ��������� ���� ���������� ������ �������� ������, ������ � �������� ������������ ��������� ������ � �� ��������� � ������������� � �������� ����������.
���������� ������ ���������� ������ ���������� � 24 ����.
�������� ����� |
����� ����� |
������ |
Aa |
� |
� |
Bb |
�� |
� |
Cc |
�� |
�, � |
Dd |
�� |
� |
Ee |
� |
� |
Ff |
�� |
� |
Gg |
�� |
� |
Hh |
�� |
� |
Ii |
� |
�, � |
Kk |
�� |
� |
Ll |
��� |
�� |
Mm |
�� |
� |
Nn |
�� |
� |
Oo |
� |
� |
Pp |
�� |
� |
|
�� |
� |
Rr |
�� |
� |
Ss |
�� |
�, � |
Tt |
�� |
� |
Uu |
� |
� |
Vv |
�� |
� |
Xx |
��� |
��, �� |
Yy |
������� |
� |
Zz |
���� |
� |
����� ���������� �� ������ (vocāles) � ��������� (consonantes). � ��������� ��� � 12 �������� �����: ����� ������ [ā, ē, ī, ō, ū, yˉ ] �� ����� �������� [ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ, �], �� ���������� ������� ������ a, e, i, o, u, y. ��� ���������� ������� � ��������� �������� ��������� �����: ˉ (���� �������), ˘ (���� ���������). �� ��������� �������� ���������, �� ������ ������� ��������� ������� ���� ����� ����, �� ��� ���������.
� � ������������ �i������, �� ���������� [a]:
arma [����] � �����
acĭdum [��i���] � �������
� � ������������ ������, �� ���������� [�]:
ego [� �] � �
erudītus [����i���] � ��������
i � ������� �������� ���� [�] �� ����������� ���� [�]:
��� ���������� ��������� ������������, �� ���������� [i]:
ignis [i��i�] � ������,
��� ���������� ������������ ������������, �� ���������� [�] � ���� ��������:
�) �� ������� ����� ��� ������ ����� ��������:
ianua [�����] � ����i
iniuria [i���i�] � ������������i���
coniunctio [�������i�] � ���������
�) � �������i ����� �i� ����� ���������:
maior [�����] � �i�����
maiālis [����i�] � ���������
� � ������������, �� ���������� [�]:
orīgo [��i��] � ����������
ortus [�����] � ��i�
u � ������������, �� ���������� [�]:
urbs [����] � �i���
unus [����] � ����
� � ������������, �� ���������� [i] i ��������� � ������ ��������� ����������:
pyrămis [�i���i�] � �i���i��
synthĕsis [�������] � ���i�, ��������, ������.
���������� ���� ��������, ��i ������������ ����� ������, ���������� ��������, � ����� ������� � ���������. � ��������i� ���i � ��� ��������: au, eu, ei.
������� au ������������, �� [a�]:
aurum [�����] � ������
Aurōra [������] � ������, ������� ����
������� eu ������������, �� [e�]:
Eurōpa [������] � ������ (������)
pleura [������] � ������
������� ei ������������, �� [��]:
hei [���] � ���!
������������� ae ������ ���� [e]:
aes [ec] � �i��
aether [����] � ���� (��i�)
������ oe ������������, �� ���������� [�]:
oeconomia [������i�] � ��������� ������� ������������
oenomēlum [��������] � ���� � �����.
����i���. |
1. ���� ae i oe ������������ ������, �� ��� �������� � ��������� ��i ������ aë, oë, ��� ����� � aē, oē: aēna [����] � �i���� ��� aēneus [������] � �i���� aër [���] � ���i��� aloē [����] � ��� diploë [�i����] � �����. 2. � ������, ��i ���i�������� �� -eus, -eum, ���������� -eu- �� � ���������, ������� ���� ����������� �� ������: vit-re-us � ������� o-le-um � ��i�. |
� ��������i� ���i � 18 ����������� (consonantes). �i���i��� ����������� ������������ �� �i����i��i ����� ����������� �����i��. ��������� �� ���, ��i ����� �i��� �������� ������� �i� �����i� � ����i.
� � ������������, �� ��������i [�] i [�].
c ����� e, i, y, oe, ae, eu ������������, �� [�]:
centenarium [��������i��] � �������
cera [����] � �i��
circŭlus [�i������] � ����
cisterna [�i������] � �i������ �����������
citrus [�i����] � ��������� ������
cyclus [�i���c] � ����
cyaneus [�i�����] � �����-���i�
cycnus [�i����] � ���i��
cylindrus [�i�i�����] � ���i���, �����
caelum [�����] � ����
ca�remonia [�������i�] � ������, �����
coenobīta [�����i��] � �����
coeptum [������] � �������
coetus [�����] � ������, �����
ceu [���] � �i��
� ����i ������i� c ������������, �� ���������� [�]:
color [������] � ���i�
calor [������] � �����
culmen [�������] � ����i���, �����
cautio [����i�] � �������i���
calcium [��������] � �������
credo [�����] � �i��.
������ ����������� ����� �c�, �� ���������� [�] ������i��� � ��������i� ��������i� �������i. �����������, �� � ��������i� ���i �������� ����� c � ��i� �����i�� �������, �� ���������� [�]. �����i� �� �������� [�] ������� � �������� ���������i��i.
g � ������������, �� ���������� [�] � ������ �����, ������
gravĭtas [����i���] � ����i���, �����
granum [������] � �����
gloria [�����i�] � �����
h � ������������ ���������, �� ���������� [�] � ������ �����, ��i���:
hortus [������] � ���
habilĭtas [���i�i���] � �������i���
k � ��������� ��� ���������� ����� [�] i ����������� � ���i����� ������, ����������� � ����� ���:
kalium [���i��] � ���i�
Kaeso [����] � �����, �����i�� i��
Kalendae [������] � �������, ����� ����� �i����
kefir [���i�] � ���i�
kinesis [�i����] � ���
l � ������������ ����, �� ���������� [��]:
lapis [���i�] � ���i��
lac [���] � ������
littĕra [�i�����] � �����, �����
s � ������������ ����i������, �� ���������� [�]:
subsidium [����i�i��] � ��������, �i�������, �������
sequester [���������] � ����������
sal [����] � �i��
����i���. |
� �������i ����� �i� ����� ��������� (� i�����������i� �����i�) ��� �i� ��������, � ������ ����, i ����������� m ��� n, � � ������, s ������������, �� ���������� [�]: petrōsus [��������] � ���������� lusor [�����] � ��i���� neoplasma [���������] � ������������� suspensio [�������i�] � �������i� |
Nota bene! |
S, �� ����� �i��� ����i��� �� ������� ������, ������������, �� ���������� ���� [�]: designatio [���i����i�] � ���������� consistentia [����i�����i�] � ����������i� ����� � ����i���� dys-, des-, ex- s ����� �������� ��������, �� [�]: dysenteria [�i������i�] � ��������i� desinfectio [���i�����i�] � ���������i� exsaltatio [���������i�] � ���i��� ��������� |
x � �i����i�� ���������� ���������������� [��] i [��]:
radix [���i��] � ���i��
lex [����] � �����
����i���. |
�� ������� ����� �i� ��������� x ������������, �� [��]: exĭtus [���i���] � �i���� exemplum [���������] � ������� |
z � ������������, �� ���������� [�] � ����������� � ������ ��������� ����������:
zona [����] � ����, ����,
zodiācus [���i����] � ���i��
zoon [����] � �������
zephyrus [���i���] � ���i���� �i���
� ������ ����������� ���������� z �������� �� [�]:
zincum [�i����] � ����
influenza [i��������] � i�������� (���� � ���i� �����).
�i���� �i������, � ���������i �i����, ���������� � ��������� �����i��, � ����-���� �����i�� �i����i�� ����������� ������ [i], ����������� � ������ � ����i��������� ��������� ��������� ����������. ��i� �������� ����� �� �������� �� ��������� ����� �������� � ������i� ����i�����i� �������� �����i� i ����i��i�:
cycl (-o) � ����� �� ����, ���� i � �������� �������� ��i�, �� �i����i������ �������� �����, �����:
cyclōnum [�i�������] � ������, ����������� �����
cyclotrōnum [�i���������] � ���������, ����������� ���������� ��������
cyclohexānum [�������������] � �����������, �����i��� �������, ��������� ������� �i����
dys � ����� �� ���������, ������, ����, ������
dysharmonia [���������i�] � ��������� ������i�, ������, ����
dyscinesia [�i��i���i�] � ������ ����
glyc (-k) � ����� �� ��i�� �����:
glycōsum [�������] � �������� ����� �����������i�
glykaemia [��i���i�] � ��i���i�
hydr � ����� �� ���� ����:
hydrogenium [�i�����i��] � ������
hydrologia [�i������i�] � �����, �� ����� �i��������
hyper � ����� �� �i��������, ����i��i���:
hypergenĕsis [�i��������i�] � ������ ��������� �i������ ���i�, �i�����i�
hyperinflatio [�i���i�����i�] � ����i��� ����������
hyperthermia [�i�������i�] � ������i�����
hypo � ����� �� ��������, �������:
hypotenūsa [�i��������] � �i��������, ����i���� ������� ������������ ����������
hypothēca [�i������] � �������
hypocentrum [�i���������] � ������� ���������� ����������
my (-o) � ����� �� �������� �� ���i�:
myoglobīnum [�i����i���] � �������� �i��� ���i� ������
my� (-k) � ����� �� ������:
mycōsis [�i���i�] � �������� ������������
mycobacteria [�i��������i�] � �������� ������i�
ox (-y) � ����� �� ������ � ��������:
oxygenium [���i���i��] � ������
oxyliquītum [���i�i��i���] � �������� ��������, ��������� �i���� ������
poly � ����� �� �������i���, ������:
polyamīdum [���i��i���] � ���i��i�, ����������� ���i���
polygōnum [���i�����] � �����������, �i�����
pyr � ����� �� ������, ���, ����i���� ������:
pyrochlōrum [�i���������] � �i����� ����� �����i�
pyrolysis [�i���i�i�] � ����������� �������� �����i���� ������
syn-(sym-) � ����� �� ��������, ������ �� ������:
synthĕsis [�i����i�] � ��������
synoptĭce [�i����i��] � ���������, �����, �� ����� �������i�����i �������� �i������ ������i� � ������i.
symposium [�i����i��] � ������, ������
symptōma [�i������] � ���� ��� ������ ������� �����
yl- � ����� �� ��i�� ��������, �����i�:
acetylsalicylĭcus [����i����i�i�i���] � ���������i�������
phenylīnum [���i�i���] � ���i�i�
���������� � �h� ����������� ����i������ � ������ ��������� ����������:
a) ch ������������, �� ���������� [x]:
charta [�����] � �����
chemĭcus [���i���] � �i�i� (����)
chlorum [�������] � ����
�) ph ������������, �� ���������� [�]:
phyton [�i���] � �������
phosphas [������] � ������
philosophia [�i������i�] � �i�����i�
�) rh ������������, �� ���������� [p]:
rhombus [������] � ����
rhythmus [�i����] � ����
rhapsodia [������i�] � �i���, ������i�
�) th ������������, �� ���������� [�]:
thallium [����i��] � ���i�
theoria [����i�] � ����i�
thermae [�����] � ������i �������
�) sch ������������, �� ���������� [��]:
schola [�����] � �����
schema [�����] � �����
schisma [��i���] � ������
�) ngu ����� ��������, ���� ������� �� ������ ���������������, ������������, �� ���������� [��], � ����� ����������� � [��]:
lingua [�i���] � ����
pinguis [�i��i�] � ������
angŭlus [������] � ���
singulāris [������i�] � �������, ������;
�) q ��������� � ���������i � �u� � ����� ��������� �������� ������������, �� ���������� [��]:
quadrātum [���������] � �������
qualificatio [����i�i���i�] � ����i�� i ��� ������i��� �i��������
quantum [�������] � �����, �i�i������ �i���i���, �� ��� ���� ��i��������� �i����� ��������
quorum [������] � �i���i��� �������i� �� ������, �������� ��� �������� ����i� ������������;
�) su ����� ��������, ���� ������� �� ������ ���������������, ������������, �� ���������� [��], � ����� ����������� � [��]:
consuetūdo [����������] � ������
suavis [����i�] � �������
suasoria [������i�] � ������, ����������i�
summa [�����] � ����, �i������
substantia [��������i�] � ����, ��������, �����i�;
�) ti � �������i� �����i � ��i� �����i�� �����������, �� [�i]. � IV�V ��. �.�. ����� ��������� �������� ����� �����������, �� [�i], �� ������i� ���������� ���:
lectio [���i�] � �������, ���i�
eruditio [����i�i�] � ���i��, ��������
ratio [���i�] � �����
����i���. |
���� ����� ����������� ti ������ ���������i s, t, x, �� ���� ��i� ���������, �� [�]: ostium [���i��] � ��i�, ����� mixtio [�i���i�] � ���i� Attius [���i��] � ���i� |
�Ti� ������������, �� [�i], ���� �� ����� ���� �������, ��� ����� ��� ����� �n�:
totīus [���i��] � ������� �i��i��� ������ �i� totus � �i���;
montium [����i��] � ������� �i��i��� ������� �i� mons � ����.
������� ��������. ������� � ��������i� ���i ���� �� ������ ����� �� �i��� �����, ���� �������� ����� ������ ������, ���� � �i� ��������, �� ������� ���������� �� ����i� ����� �� �i��� �����, ��������� �i� ������� �� ���������i ��������� �������� ������ �� �i��� �����.
���i� �� ������ʳ������ �����i� � ����i �������� �i� �i������i ��������. � ��������i� ���i ���i� �� ������ ����:
1) �i� ����� ���������, ���������:
praesidium [prae-si-di-um] � ������, ���i�����
devalvatio [de-val-va-ti-o] � ���������i�, �������� ����� ������;
2) ����� �������� ������������, ����������� qu:
oeconomĭcus [oe-co-no-mĭ-cus] � �������������
maritĭmus [ma-ri-tĭ-mus] � ��������
aquōsus [a-quo-sus] � �������;
3) � ����i � ���� ����������� � �������i �����:
centum [cen-tum] � ���
inspector [in-spec-tor] � i��������, ��������;
4) � ����i � ����� �����������, � �������i �����, �i� ������ i ����i� �����������:
punctum [punc-tum] � ������
sanctus [sanc-tus] � ���������;
5) ����i�� ���i�������:
transformatio [trans-for-ma-ti-o] � ������������, �����������
differentia [dif-fer-en-ti-a] � �i�����, �i��i��i���.
�������� i ������� ��������� ���� �����:
Euclīdes [Eu-clī-des] � ����i�
amoenĭtas [a-moe-nĭ-tas] � �����
������� i ������i��� ������I. ������� ������� (������� �� ������� �����i �� �i��� �����)
1. �������� ������, ���� ��� ��� ����� ���� ������� ( ˉ ) (�������� �������):
natūra [na-tū-ra] � �������
longitūdo [lon-gi-tū-do] � �������.
2. �������� i ������� ������ ����i:
emphyteuta [em-phy-teu-ta] � ���������
diaeta [di-ae-ta] � �i���.
3. �������� ������ �� ����������, ���� �i� ����� ����� ����� i �i���� ������������:
fundamentum [fun-da-men-tum] � ������
instrumentum [in-stru-men-tum] � ��������.
4. �������� ������ ������ ����� ������������ � ��� z:
reflexus [re-fle-xus] � �������
oryza [o-ry-za] � ���.
��. ������� ���������i (������� �� �������� �����i �� �i��� �����)
1. �������� ��������, ���� ��� ��� ����� ���� ���������i ( ˘ ) (�������� ������i���):
littĕra [lit-tĕ-ra] � �����
numĕrus [nu-mĕ-rus] � �����.
2. �������� ����� �������� ��������:
obligatio [ob-li-ga-ti-o] � �����������
praemium [prae-mi-um] � ��������.
3. �������� �������� ����� h i ������������ ch, ph, th, rh, sch:
contraho [con-tra-ho] � ������
philosophus [phi-lo-so-phus] � �i�����.
4. �������� �������� ����� ����������� �i��� ����������� i� ��������: b, p, d, t, c, g � l ��� r (bl, br, �l, pr, tl, tr, cl, cr, gl, gr, dl, dr):
cerebrum [ce-re-brum] � �����
centimetrum [cen-ti-me-trum] � ���������.
���� ������� i ������i��� ������ �� ���������� ��������� ���������, ��i� ���������� �� ��������, �� ������� ����������� ������ ˉ, � ������i��� � ˘.
Nota bene! |
����������� ������� �� ������i��� ������ ���i��i�, �� �������i�� ���������� � ������i� ����i�����i�. |
����i ������i � ����� ���i����: -āl-, -ār-, -āt-, -īn-, -īv-, -ōs-, -ūr-, ‑ūt-.
1. ���i��� -āl-, -ār- �������i�� ����������� � ������������ ������ �i��i�� i� ���i������� -is, -e:
vernālis, e � ��������
cellulāris, e � ��i������.
2. ���i��� -āt-, -ūt- �������i�� ����� ����������� ����� �� ����� �i��i�� i� ���i������� -us, -a, -um:
cognātus, a, um � ����i������
cornūtus, a, um � �������.
3. ���i��� -ōs-, -īv- ����������� �� � i��������, ��� i � ������������ ����� �� ����� �i��i��:
viscōsus, a, um � �i�������, �������
aestīvus, a, um � �i��i�.
4. ���i��� -īn-, -ūr- � �� � i��������, ��� i � ������������ ����� �� ����� �i��i��:
Alpīnus, a, um � ����i������
matūrus, a, um � �������.
������i ������i � ���i����: -ĭ�-, -ĭd-, -ĭl-, -ĭt-, -ŏl-, -ŭl-.
1. ���i��� -ĭ�-, -ĭd-, -ĭt- ������� ������������ ����� �� ����� �i��i��:
aromatĭcus, a, um � ��������
liquĭdus, a, um � �i����
disposĭtus, a, um � ������������.
2. ���i�� -ĭl- ����������� � ������������ ������ �i��i��:
stabĭlis, e � ����i����, ����i����
nobĭlis, e � �������.
3. I� ���i����� -ŏl-, -ŭl- ����������� �������� i������� i� ������������� ���������:
alveŏlus � �����
cellŭla � ��i����
granŭlum � �����.
1. ���������� �����, �����i�� ������ �������i� i ������i�:
Aurōra � ����� �i���, saecŭlum � �������, aera � ���, praeda � ������, aureus � �������, autumnus � ��i��, oeconomia � ������i�, neuter � ������i�, Augustus � ���������, foetus � ��i�, coeruleus � ���������, proelium � �����, Eurōpa � ������ (������), eucharistia � ������i��i���, eurus � ��i���� �i���, oenanthium � ������� i� ������ ���������, aetas � �i�, aër � ���i���, poēma � �����, poēta � ����.
2. ���������� �����, �����i�� ������ [�]:
cytus � ��i����, oxydātus � �������, cyclus � ����, hydrarg�rum � �����, oxygenium � ������, embryo � �������, clepsydra � ������� ��������, stylus � �����, mythos � �� (�i�), hydra � �i���.
3. ���������� �����, �����i�� ������� ������ ������������ [�]:
acĭdum citrĭcum � ������� �������, lucĭdus � ��i����, calcium � �����i�, cylindrĭcus � ���i��������, color � ���i�, cursus � ����, cancellarius � ��������, caeremonia � �����, ����i���, insectum � ������, cucŭlus � ������, contumacia � �����i���, caecus � ��i���, coelicŏla � ����������.
4. ���������� �����, �����i��, �� ������� ��������i [g] i [h]:
homo � ������, genus � �i�, generatio � �����i���, geometria � �������i�, geographia � �������i�, gesticulatio � ����������i�, progres�sus � ������, gloria � �����, figūra � �i����, historia � i����i�, h�rtus � ���, hora � ������.
5. ���������� �����, �����i��, �� ������� ���������� [l]:
liquor � �i����, linea � �i�i�, locatio � ����i�����, lacrĭma � ������, luna � �i����, mel � ���, lac � ������, laurus � ����, lacus � �����, flumen � �i��.
6. ���������� �����, �����i�� ������ ������������ [s]:
selectus � ��������, sulcus � �������, observatio � �������������, odiōsus � ����������, Saturnus � ������, scaena � �����, civĭtas � �������, basis � ������, sensus � �i������, sulphur � �i���, plasma � ������, divisio � ���i�, spasmus � �����, occasio � �������.
7. ���������� �����, �����i�� ������ ��������� qu, ngu, su:
aequālis � �i����, squamōsus � ��������, fungŭlus � ������, unguentum � ����, oblīquus � �����, quantĭtas � �i���i���, qualĭtas � ��i���, sublinguālis � �i���������, quercus � ���, suavĭter � ������, suum cuique � ������� ���, causa sui � �i� � ���i.
8. ���������� �����, �����i�� ������ [i]:
Ucrainĭcus � ����������, iuvĕnis � �������, magister � �������, iter � ������, maior � �i�����, exilium � ��������, orientālis � ��i����, diu � �����, disiunctio � �i�����������.
9. ���������� �����, �����i�� ������ �������� ��������� ch, ph, rh, th, sch:
chlorophīlum � ������i�, acantha � �����, rhizomorpha � �i�������, glycyrrhiza � �������, asthma � �����, aethylĭcus � ��������, diaphragma � �i�������, cochlear � �����, chamomilla � �������, chorda � ������, rhomboideus � ��������i����, concha � ��������, thesaurus � �������, ���������, thronus � ����, �������.
10. �������� ������� � ������:
convexus � �������, adultus � ��������, diversus � �i����, sagitta � ���i��, sinister � �i���, ephedra � �������, tabuletta � ��������, vertebra � �������, exemplum � �������, palpebra � ���i��, anon��mus � ���i������, crystallīnus � �����������, solĭdus � �i����, �orpuscŭlum � �i����, foveŏla � ����, lacūna � �����������, ������ pecunia � ����i, utilĭtas � �������, dilūtus � ����������, complexus � ��������, collectio � ��i�, luxuria � ����i�, tegimentum � ��������, compactus � ���������, capsŭla � ���������, perfectus � ����������, arēna � �i���.
11. �����i�� ������� ������� ������ �i� �i��� �����:
terrestris � ��������, trigeminālis � ��i�������, ��������, agricul�tūra � ������������, disciplīna � �����, doctrīna � ������, intervallum � ����i���, octoginta � �i�i������.
12. �����i�� ������i��� ������� ������ �i� �i��� �����:
lamĭna � ���������, maxĭmus � ����i�����, pyrămis � �i���i��, minĭmus � ���������, frigĭdus � ��������, stipendium � ��������, ������, secretarius � ��������, colloquium � ���i��, �������.
13. ��������� ����� i �������� �������:
�) � ������� (������������) ���i�����;
�) � ��������� (��������������) ���i�����:
globŭlus � ������, valĭdus � ��������, gelatinōsus � �����������, classĭcus � ���������, vaselīnum � �����i�, oblongātus � �������������, utĭlis � ��������, adrenalīnum � �������i�, quadrātus � ����������, verticālis � ������������, paraffinātus � �����i�������, normā�lis � ����������, cardinālis � ��������, cylindrĭcus � ���i��������, fluĭdus � �i����, granulōsus � ���������, machĭna � ������, regŭla � �������, virĭdis � �������.
��������� ���� �� ���� ����������� ������� �������� �� ��������������� ��� ����������� ������������ ����.
� ����� ������������ ���� ����� ��������� ������� �� �������� � ���������� �������, ������� ����� ������ ����� (������ ��������� � ������ 䳺����, ������� ��������� � ������ ���� ����) ������� ���� ��������� �� ����� ��� �������. ���������, legit (�� ����), legĭtis (�� ������); ����� librum (��������� ������ ������ �������� liber (������) ������ � ������ ����������� 䳺����� ����.
��������� ���� ����������� ���������� �����, � ���� ����� ��������� � ��������� ��������, � ��������� ������ ����������� ���������� ������� (������� 䳺�����, ������ ���������� � ������ 䳺����, ����������� � ������ ����) �� �������� ��� � ������.
� ����� ������������ ���� ����������� �������� ���������, �������, ���� � ����� ����������� ��������� ����, � � �� ������ 䳺����� � ��������� ���.
�������� (������) ��������� � �������� ��������� ��� ���� ����� ���������� ��������, �� ������� ���������� ������������ ��������� ����.
�� �������� ��� �� ����������� �������� ���������, ��������, ������, ��������, ������� �� ��., �� ���������� � ���������, ���������� �� ��.
������� ���� ���������� �� ���� � ������.
���� ������� ���� ������ ������� ����
1. ������� � nomen substantīvum 1. ��������� � adverbium
2. ���������� � nomen adiectīvum� 2. ���������� � praepositio
3. ��������� � pronōmen 3. ��������� � coniunctio
4. �������� � nomen numerāle 4. ������ � particŭla
5. ij������ � verbum 5. ����� � interiectio
����� ������ ����
��������� 䳺����� (verbum) �� ��� ��������� �������:
1. Numĕrus (�����): singulāris (������)
plurālis (�������).
2. Genus (����): actīvum (��������)
passīvum (��������).
3. Persōna (�����): prima (�����) � �, ��
secunda (�����) � ��, ��
tertia (�����) � ��, ����, ����, ����.
4. Modus (�����): indicatīvus (������)
imperatīvus (���������)
�oniunctīvus (�������).
5. Tempus (���): ����� � ��� ��������� ����, ��� ������� ����.
�� ����������� ���� (���� ������� �������) ��������:
�) Praesens (��������);
�) Imperfectum (������� ������������ ����);
�) Futūrum I (primum) (�������� ������������ ����).
�� ��������� ���� (���� ������� ��������) ��������:
�) Perfectum (������� ���������� ����);
�) Plusquamperfectum (������������);
�) Futūrum I� (secundum) (�������� ���������� ����).
6. Coniugatio
(䳺�����): prima (�����)
secunda (�����)
tertia (�����)
quarta (��������).
7. Formae verbāles
(䳺���� �����): infinitīvus (���������� ����� 䳺�����)
participium (䳺����������)
gerundium (��䳺������ �������)
gerundīvum (��䳺������ ����������)
supīnum (����).
��������� 䳺����� �� ������ ������ �����:
1. 1-� ����� ������ ����������� ���� ������� ������� ��������� ����� (persōna prima praesentis indicatīvi actīvi), ��� ���������� �� ‑�;
2. 1-� ����� ������ �������� ���� ���������� ���� ��������� ����� (persōna prima perfecti indicatīvi actīvi), ��� ���������� �� -�;
3. c��� (supīnum) � ��䳺������ �������, ���� ���������� �� -um;
4. ���������� ����� 䳺����� ����������� ���� ��������� ����� (infinitīvus praesentis actīvi), ��� ���������� �� -re.
���������:
1-� ����� ������ ����������� ���� |
1-� ����� ������ �������� ���� |
���� |
���������� ����� |
�������� |
laudo |
laudāvi |
laudātum |
laudāre |
������� |
doceo |
docui |
doctum |
docēre |
������� |
lego |
legi |
lectum |
legĕre |
������ |
audio |
audīvi |
audītum |
audīre |
������� |
�� ����� ����� ����������� 䳺����� ����������� �� ����� �����: 1) ������ �������; 2) ������ ��������; 3) ������ �����.
���� ������������ �� ������� ��������� ������� 䳺�����, �� ���� �������. ������ ������� ��������, ��������� �� ���������� ����� 䳺����� ����������� ���� ��������� ‑re � �, ��, �V 䳺������, ‑ĕre � ���.
���������:
infinitīvus � laudāre � ������ ������� laudā-, docēre � docē-, legĕre � leg-, audīre � audī-.
³� ������ ������� ����������� ��������� ���� (praesens, imp�rfectum, futūrum I) ��������� � ��������� ����� �������, (praesens, futūrum I) ���������� �� (praesens, imp�rfectum) �������� �������; ��������� ����� ����������� ����, ������� � ��������.
������ �������� ����������� ���������� � 1-� ���� ������ �������� ���� ���������� ���� ��������� ����� ��������� -�, ���������: 1-� ����� �������� laudāvi � ������ �������� laudāv-, docui � docu-, legi � leg-, audīvi � audiv-.
³� ������ �������� ����������� ������� ���� (perfectum, plusquamperfectum, futūrum II) ��������� ����� ������� �� (perfectum, plusquamperfectum) �������� �������, ���������� ����� 䳺����� �������� ���� ��������� ����� (infinitīvus perfecti actīvi).
������ ����� ���������, ��������� �� ����� ��������� -um, ���������, ���� � laudātum � ������ ����� laudāt-, doctum � doct-, lectum � lect-, audītum � audīt-. ³� ������ ����� ����������� 䳺���������� �������� ���� ���������� ���� ��������� ����� (participium perfecti passīvi), ���� � �������� ��������� ���� ��������� �����, � 䳺����������� ����������� ���� ��������� ����� (participium futūri actīvi).
�� ���� � �����, ������� �� ������ ����� (��� 䳺�����������), �������� (������).
³������� �� ��������� ������ ������� �� 䳺����� ������� �� ������ 䳺�����.
������ ������� ����������:
� � 䳺���� �� -ā;
� �� 䳺���� �� -ē;
� ��� 䳺���� �� �����������, -ĭ, -ŭ;
� �V 䳺���� �� -ī.
ij������ |
�nfinitīvus |
������ ������� |
��������� ������ |
� |
laudāre |
laudā- |
-ā- |
II |
docēre |
docē- |
-ē- |
III |
legĕre |
leg- |
����������� |
IV |
audīre |
audī- |
-ī- |
����i���. |
�� ��� 䳺����� �������� ����� 䳺����� �� ���������� ������ �� -ŭ: statuĕre � ������������, tribu�ĕre � �����. ��� ����, ����� 䳺��� � ������� �� -ĭ: cupio, ĕre � ������ c�pio, ĕre � ����� facio, ĕre � ������ |
Nota bene! |
��� ��������� 䳺����� �� � ��� 䳺����, ����� �������� ����� �� ��, �� � 䳺������ �� 䳺����� � ���������� ���� ē ����� � ����������. � ������ ��� 䳺����� �������� ĕ �������� � ������� ���������� �� ����� ����� �� ���� �����: exercēre (II) � ���������, ��������� agĕre (III) � ����, ������ habēre (II) � ���� defendĕre (III) � �������� |
�������� ��� ������� ������� ��������� ����� ����������� ���������� �� ������ ������� �������� �������� ��������� �����:
Singulāris |
Plurālis |
1. -o |
1. -mus |
2. -s |
2. -tis |
3. -t |
3. -nt |
������ ���������� 䳺��� �-IV 䳺���� � praesens indicatīvi actīvi:
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Praesens indicatīvi actīvi |
||||
Singulāris |
||||
1. |
laudo |
doce-o |
leg-o |
audi-o |
2. |
lauda-s |
doce-s |
leg-i-s |
audi-s |
3. |
lauda-t |
doce-t |
leg-i-t |
audi-t |
Plurālis |
||||
1. |
laudā-mus |
docē-mus |
leg-ĭ-mus |
audī-mus |
2. |
laudā-tis |
docē-tis |
leg-ĭ-tis |
audī-tis |
3. |
lauda-nt |
doce-nt |
leg-u-nt |
audi-u-nt |
����i���. |
1. � 䳺������ �, ��, �V 䳺���� ������ ��������� ����������� ������������� �� ������ �������. 2. � 䳺������ � 䳺����� � 1-� ���� ������ �������� ������ ������ ������� ������ -ā �� �������� ���������� -�: ā+� = �. (laudā-o = laudo � � �����). 3. � 䳺������ ��� 䳺����� �� ������� � �������� ���������� ������������ ������ �������� ������: �) ����� -s, -t, -m � -ĭ-; �) ����� -nt � -ŭ-. 4. � 䳺������ �V 䳺����� � 3-� ���� ������� �� ������� � �������� ���������� ������������ -ŭ- �� �����㳺� �� ��� 䳺�����. |
� ����� 䳺���� � ������ ������� � ���������� ����� es-/s-. ����, ��� ����� ����������� �� ����� �����. ��� ����� es- 3-� ����� ������ � 2-� ����� ������� ����������� ���� ����������� ���������� (��� �������� ��������), ���� ����� � ���������, ���������:
Singulāris |
Plurālis |
1. sum |
1. sumus |
2. es |
2. estis |
3. est |
3. sunt |
Nota bene! |
� ��������� ��� ��� 䳺������ ������ ������ ����������. ���� ���� ��������� ������ ��������� 䳺���. |
��� ����� �� ����� 2-� ����� ������ � 2-� ����� �������. ����� ����� ������ ���������� ������� ����������� ���������� �� ���������� ����� 䳺����� ��������� -re � ��� 䳺������. ����� ����� ������� ���������� ������� ����������� ���������� �� ������ ������� ��������� -te (���.: ���. ���������-��!).
� 䳺������ ��� 䳺����� � 2-� ���� ������ �� ������ ������� �������� ��������� -�, � � 2-� ���� ������� �� ������� � ���������� -te ��������� ����������� ������� -ĭ.
������ ���������� 䳺��� �-IV 䳺���� � imperatīvus praesentis:
ij������ |
���������� ����� 䳺����� |
Singulāris |
Plurālis |
I |
laudāre |
2. lauda! |
2. laudā-te! |
II |
docēre |
2. doce! |
2. docē-te! |
III |
legĕre |
2. leg-e! |
2. leg-ĭ-te! |
IV |
audīre |
2. audi! |
2. audī-te! |
Nota bene! |
��������� ����� 2-� ����� ������ �� 䳺��� ducĕre � �����, d�cĕre � ��������, facĕre � ������, ferre � ����� ���������� �� �����������: duc! ����!, dic! ������!, fac! ����!, fer! ����! ��� �������� ����������� � ���������� ������ � ��������� ��� ��������� ��������� �����, ��� ���������� �� �������� ��� noli (singulāris) � �� ���!, nolīte (plurālis) � �� �����! � ���������� ����� 䳺�����. Noli � ��������� ����� 2-� ����� ������ �� 䳺����� nolle � �� �����, nolīte � ��������� ����� 2-� ����� ������� �� ���� � 䳺�����. |
ij������ |
���������� ����� 䳺����� |
Singulāris |
Plurālis |
I |
laudare |
2. noli laudāre! |
2. nolīte laudāre! |
II |
docēre |
2. noli docēre! |
2. nolīte docēre! |
III |
legĕre |
2. noli legĕre! |
2. nolīte legĕre! |
IV |
audīre |
2. noli audīre! |
2. nolīte audīre! |
��������� ����� 䳺����� esse: es! � ����!, este! � ������!
1. ���������� ���������� �����:
1. Latīne scribĭmus. 2. Cogĭtant. 3. Quid legis? 4. Cur tacētis? 5. Semper bene laborāmus. 6. Dum docēmus, discĭmus. 7. Cum tacent, clamant. 8. Latīne multum lego et scribo. 9. Veto. 10. Credo. 11. Ausculta et perpende! 12. Fide, sed �ui vide! 13. Persta atque obdūra! 14. Vive valeque! 15. Salve! Salvēte! 16. Vale! Valēte! 17. Nolīte tacēre, si dicĕre debētis!
2. ���������� ���������� �����:
1. �� ������ ����� ���������. 2. �� ������ ������ �������. 3. ³� �� ����� ����� ���� ��-���������, � � ����. 4. �� �� ���������? 5. �� ���� ������! 6. �� �������!
1. Cogĭto, ergo sum. � � �����, ����, � �����. ������ � ������ �������� 1, 7, 9 (1644) ������������ ��������� �.������� (1596-1650). �.������� � ���� �� �.�.�����, 08�12.08.1898 �. ������: Scribo, ergo sum. � � ����, ���� ����.
2. Dum spiro, spero. � ���� �����, ���������. ������ ������������� ����������� � ������� �� ����� ֳ������, ��, 10,3: Aegrōto, dum anĭma est, spes esse dicĭtur. � ���� � ������� � �������, ������, � � ����. � ����� ���� �� ����� ��������� ������ � ���������� ������ �� ������� LXX, 7: Omnia homĭni, dum vivit, speranda sunt. � �����, ���� ���� ����, ��� �� ��� ��������. �������� ���� ���� (47 �. �� �.�.�18 �. �.�.) � ����������� �������, ��, �.145 ����:
ĺpse licét speráre vetés, sperábimus úsque:
��� ���������� �� �� �����, � ��������� ������.
�������� �.��������.
�.������� ������ ����� ���� � ������� ���� �� ���� ����� �Contra spem spero� (���� ��䳿 ����������).
3. Vivĕre est militāre. � ���� � ������� ��������. ��� ����� �������� ������ (4 �.�� �.�. � 65 �. �.�.) (�������� ����� �� �������, XCVI, 5): Vivĕre, mi Lucili, militāre est.
4. Qui tacet, consentit. � ��� �������, ��� �����������.
5. Qui scribit, bis legit. � ��� ����, ��� ���� ����.
6. Qui quaerit, repĕrit. � ��� ����, ��� ���������.
7. Bis dat, qui cito dat. � ���� �� ���, ��� �� ������. ����� �������� ϳ��볺�� ѳ�� (� ��. �� �.�.), ������� ����� ����������, 245: Inop� beneficium b�s dat, qui dat celerĭter. � ���� ������ ������� ������ ���, ��� ������ �� ������.
8. Nota bene! � ����� ������! ������ �����!
9. Divĭde et impĕra! � ������ � �����! ���������� ������� �� ��������. �� ����� ����������� � ������� ����������� ������� ���� XV � ������� XVI ��. ��������. ���� ���� ���� ������� �������� ������������ ������ ������� ղ (XV ��.), � ���� � ���� Գ����, ������ ���������� ������������� (IV ��. �� �.�.).
10. Festīna lente! � ������� �������! ���������� �������� ��������� ������� σπεύδε βραδέως, ���� ������������ ������� ����� (31 �. �� �.�.�14 �. �.�.), ��� �� ����� ������� (� ��. �.�.) � �������������� �����, 25.
atque � �����, �
ausculto, āvi, ātum, āre � �������������
bene � �����
bis � ����
cito � ������
clamo, āvi, ātum, āre � �������
cogĭto, āvi, ātum, āre � ������
consentio, sensi, sensum, īre � �������������
credo, dĭdi, dĭtum, ĕre � �����
cum � ����
cur � ����
debeo, ui, ĭtum, ēre � ���� �����������, ������
declamo, āvi, ātum, āre � ��������
dico, dixi, dictum, ĕre � ��������
disco, didĭci, � , ĕre � �������
divĭdo, divīsi, divīsum, ĕre � �����
do, dedi, datum, āre � ������
doceo, ui, ctum, ēre � �������
dum � ����
ergo � ����
et � �
festīno, āvi, ātum, āre � ��������
fido, fisus sum, ĕre � �����, �������
impĕro, āvi, ātum, āre � ����������
labōro, āvi, ātum, āre � ���������
Latīne � ��-���������
lente � �������
male � ������
milĭto, āvi, ātum, āre � ��������
multum � ������
narro, āvi, ātum, āre � ����������
non solum,...sed etiam � �� �����, � �
noto, āvi, ātum, āre � �����������, �������� �����
obdūro, āvi, ātum, āre � ���� ��������, �������
perpendo, pendi, pensum, ĕre � ���������
persto, stiti, (statum), āre � ���������, ������ ������
quaero, sīvi, sītum, ĕre � ������
que � �
qui � ���
quid � ��
reperio, reppĕri, repertum, īre � ���������
salveo, ēre, � , � ���� ��������
scribo, scripsi, scriptum, ĕre � ������
sed � ���
semper � ������
spero, āvi, ātum, āre � ����������
spiro, āvi, ātum, āre � ������
taceo, ui, cĭtum, ēre � �������
valeo, ui, ĭtum, ēre � ���� ��������, ���� ����
veto, ui, ĭtum, āre � ����������
video, vidi, visum, ēre � ������
vivo, vixi, victum, ĕre � ����
�������� ��������� ��������, ������ � debeo, ui, ĭtum, ēre
������� � disco, didĭci, � , ĕre
����� � bene
������ � semper
������� � taceo, ui, cĭtum, ēre
�� �����..., � � � non solum, ...sed etiam
������ � scribo, scripsi, scriptum, ĕre
������ � male
��������� � labōro, āvi, ātum, āre
���������� � narro, āvi, ātum, āre
1. ������� ������ ������� � ��������� 䳺�����:
festīno, āre fido, ĕre quaero, ĕre
valeo, ēre taceo, ēre veto, āre
spiro, āre consentio, īre debeo, ēre
video, ēre reperio, īre divĭdo, ĕre
2. ����������� � praesens indicatīvi actīvi � ������� ��������� ����� �� ����� 䳺���:
vivo, ĕre video, ēre
ausculto, āre consentio, īre
3. ���������� ���������� �����:
valēmus, spirant, scribis, consentiunt, dividĭtis, clamas, vetat, credunt, taceo, vide!, sperāte!, noli clamāre!, nolīte festināre!
4. ���������� ���������� �����:
�� �������, ���� �����������, �� ��䳺����, �� ������, � ������, �� �������, ���� �������, �����!, �����������!, �� �����!, �� ������!
5. ���������� � ���������� ��������� ������:
numĕrus singulāris; coniugatio tertia; tempus imperfectum indicatīvi passīvi; persōna prima; modus imperatīvus; infinitīvus praesentis passīvi.
6. ³� 䳺��� narrāre, discĕre, tacēre, reperīre, perpendĕre ������� praesens indicatīvi actīvi 3-� ����� ������ � �������.
7. ³� ���� ���������� ��� �������� �������� ��������:
��������, ���������, �����, ����������, �����, �������, ����������, ���������, �������, �����.
��������, ����������� � ���������� � ��������� ��� ����� ��������� ������� ���� (genus), ����� (numĕrus), ������ (�asus) � ����� (declinatio).
� ��������� ��� �:
1. ��� ���� (Genĕra):
�) masculīnum (m) � �������� ��
�) feminīnum (f) � ������ ��
�) neutrum (n) � ������� ��.
2. ��� ����� (Numĕri):
�) singulāris � ������
�) plurālis � �������.
3. ������� ��������� ����� ��������� ����� ������ (�asus):
nominatīvus (Nom.) � �������� ������ (���? ��?)
genetīvus (Gen.) � ������� ������ (����? ����?)
datīvus (Dat.) � ��������� ������ (����? ����?)
accusatīvus (Acc.) � ��������� ������ (����? ��?)
ablatīvus (Abl.) � ������� ��� ������-������� ������ (���? ���? �� ����? �� ����? ��? ����? �����?)
vocatīvus (Voc.) � ������� ������.
����i���. |
���������� ������� ������ �������� ����� ���������� ��������������� ������: 1) instrumentālis (���������������� ��� ������� ������), �� ������ �������� ��� ���� 䳿; 2) locatīvus (������� ������), �� ������ ���� 䳿; 3) ablatīvus (�������� ������), �� ������ ������� ��� �����, �� ����� ���� �����������). ���� ����� ablatīvus ������� �� ���������� ��������. |
4. ϒ��� ���� (Declinatio) ��������, ��� ����� �����������.
������� �� ��������� ��������� ������ �������� �������� ������� �� ���� ���� (declinatio):
����� ����� � ������ �� -ā
����� ����� � ������ �� � -ŏ /-ĕ
����� ����� � ������ �� ����������� ���� ��� -ĭ
�������� ����� � ������ �� -ŭ
ϒ��� ����� � ������ �� -ē.
������� ��������� ������ ����� ������ �� ��������� ����� �� ���������� ����� �������, �� ������������ �������� �� ����� ��������� ����������� �� ���������� �������� ������ ������ (genetīvus singulāris).
��������� genetīvus singulāris ����� � ���� ����:
³���� |
� |
�� |
��� |
�V |
V |
��������� |
-ae |
-ī |
-ĭs |
-ūs |
-ēi |
������� ����� ������� �� ���� ����� ��������� ���:
����������� ���������� �� ��� �����. ���� ����� � ��� ��������� � �������� ������ ������, �� � �������� �������� �����.
�������� �� ���� ���� ������� ���� ��������������� � ������� (����������) ����. ��� �������� � �� ��� �����: Nom. sing., Gen. sing. � ��.
���������:
terra, terrae, feminīnum � �����;
popŭlus, popŭli, masculīnum � �����;
acĭdum, acĭdi, neutrum � �������;
homo, homĭnis, masculīnum � ������;
status, status, masculīnum � ����;
res, rei, feminīnum � ��, ������.
��������� ����� ������:
terra, ae, f; popŭlus, i, m; acĭdum, i, n; homo, ĭnis, m;
status, us, m; res, rei, f.
Nota bene! |
����� ��������� ������ � �� ����� �ᒺ��� �� �����, ������������� ��� ������. ��� ����, �� ���������� ��������� ������ ����������� ����������� �� ��������. �� ������ �������� ������ �����������: �) �����; �) ������. ���� �� ����� �������� ������ ������ �������� ���������, �� �������� ������, ��� ���������� ����������. � ��������� terra, ae, f ��������� ������ � terr-, ��������� � terrā-. ���������� ��� ���������� � ����� ������: masculīnum (�������� ��), feminīnum (������ ��), neutrum (������� ��), ���������, magnus, a, um � �������, �, �. |
�� ����� ����� �������� ��������, �����������, ������� ����������, �������� ��������� ������� ����, �� � Nom. sing. ����������� �� -ă, � Gen. sing. � �� -��. ��������� ������ -ā.
��������:
terra, ae, f � ����� stella, ae, f � ����
silva, ae, f � �� aqua, ae, f � ����
via, ae, f � ������ forma, ae, f � �����
gutta, ae, f � ������ cellŭla, ae, f � ������
charta, ae, f � ����, ����� esca, ae, f � ���
farīna, ae, f � ������� natūra, ae, f � �������
pecunia, ae, f � ����� magistra, ae, f � ���������
�����������:
magna (f) � ������ parva (f) � ����
clara (f) � ������ recta (f) � �����
alta (f) � ������ conĭca (f) � ������
������� ����������:
mea (f) � ��� nostra (f) � ����
tua (f) � ���� vestra (f) � ����
sua (f) � ����
�������� ���������:
prima (f) � ����� tertia (f) � �����
secunda (f) � ����� quarta (f) � ��������.
����i���. |
�� ����� �����, �� �������, �������� ���� �������� ��������� ����, �� � ������� �������� �������, ����, ������, ��: agricŏla, ae, m � ��������, Catilīna, ae, m � ������ collēga, ae, m � ����, ������, Belga, ae, m � ����㳺�� nauta, ae, m � �����, Persa, ae, m � ���� athlēta, ae, m � �����, Scytha, ae, m � ���� (���) poēta, ae, m � ����, Harumna, ae, m � ��� ������� Iugurtha, ae, m � ����, Sequăna, ae, m � ��� ���� Numa, ae, m � ���� |
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
�-ă |
�-ae |
Gen. |
�-ae |
�-ārum |
Dat. |
�-ae |
�-is |
Acc. |
�-am |
�-as |
Abl. |
�-ā |
�-is |
Voc. |
�-ă |
�-ae |
³��������� ��������������: aqua liquĭda (f) � ������� ����; terra magna (f) � ������ �����:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
aqu- a liquĭd-a |
aqu- ae liquĭd-ae |
Gen. |
aqu- ae liquĭd-ae |
aqu- ārum liquid-ārum |
Dat. |
aqu- ae liquĭd-ae |
aqu- is liquĭd-is |
Acc. |
aqu- am liquĭd-am |
aqu- as liquĭd-as |
Abl. |
aqu- ā liquĭd- ā |
aqu- is liquĭd-is |
Voc. |
aqu- a liquĭd-a |
aqu- ae liquĭd-ae |
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
terr- a magn-a |
terr- ae magn-ae |
Gen. |
terr- ae magn-ae |
terr- ārum magn-ārum |
Dat. |
terr- ae magn-ae |
terr- is magn -is |
Acc. |
terr- am magn-am |
terr- as magn-as |
Abl. |
terr- ā magn- ā |
terr- is magn -is |
Voc. |
terr- a magn-a |
terr - ae magn-ae |
����i���. |
���������� � ��������� ��� ��������� ����� ���� �������� � ����������� � ��� � ���, ���� �� �������. |
�������� ����� ����� ����������� �� ����� �����: �����������, �������������� �� 䳺������.
1. ��������� ������.
³� ������ �������� �� ��������� ��������:
�) -ŭla, -cŭla, -ŏla, -ella ����������� �������� �� ������������� ���������:
lingua, ae, f � ����, ���� � lingŭla, ae, f � ������
forma, ae, f � ���, ��������� � formŭla, ae, f � �������
pars, partis, f � ������� � particŭla, ae, f � ��������
cutis, is, f � ���� � cuticŭla, ae, f � �������
arteria, ae, f � ������ � arteriŏla, ae, f � ��������
filia, ae, f � ������ � filiŏla, ae, f � �������
capra, ae, f � ���� � capella, ae, f � �������;
�) �� ��������� �������� -īna ����������� ��������, �� ��������� ��������� �� �������: officīna, ae, f � ������, doctrīna � ������, �����.
2. ������������ ������.
³� ������ ����������� �� ��������� �������� -ia, -itia ����������� �������� �� ��������� ����������, ��������:
concors, concordis � ������ � concordia, ae, f � �����
miser, ĕra, ĕrum � �������� � miseria, ae, f � �������
iners, inertis � ���������� � inertia, ae, f � �����������
potens, potentis � ������� � potentia, ae, f � ����
avārus, a, um � ������� � avaritia, ae, f � ��������.
3. ij����� ������:
�) �� ������ ������� �� ������������ ���������� -(e)ntia, ‑(a)ntia ����������� �������� �� ��������� ����� �� �����:
consistĕre � �������, ��������� � consistentia, ae, f � ���� �������� ������������ ���� � ����������� �������
differre � ��������� � differentia, ae, f � ������
intellegĕre � ������� � intellegentia, ae, f � ��������, �������� ����������
substāre � �������� � substantia, ae, f � ����, �������;
�) �� ������ ����� �� ��������� ����������� �������� ‑(t)ūra, -(s)ūra ����������� �������� �� ��������� ���������� 䳿:
struo, struxi, structum, ĕre � �������� � structūra, ae, f � ���������
metior, mensus sum, īri � ������� � mensūra, ae, f � ���, ����.
������������� ����, ����������� �������� ����� ����� �����, ������� ����� ��������� ��������:
���. natūra, cultūra, censūra, doctrīna, medicīna;
���. ������, ��������, �������, ��������, ��������;
��. nature, culture, censure, doctrine, medicine;
����. nature, culture, doctrin�, medicine;
��. Natur, Kultur, Doktrin, Medizin.
� ��������� ��� ����������� ���������� � ����������, ���������, ���������� � ���������, ���� � ���������.
1. ����������� ����������� � ����������:
ad � ��, ���, ���; ante � �����, ��; apud � �, ���, ���; contra � �����, �������; extra � �����, ����, ��; infra � �����, ��, ����; intra � ��������, ��������; inter � ��; ob � �����, ��������; praeter � ����, ���; per � �����, ����; post � ����, ������; trans � �����, ��, �� ��� ��; supra � ����, ���.
2. ����������� ����������� � ���������:
a (ab) � ��; de � �, ���, ��; pro � ��������, �����, ��, ������; sine � ���; cum � �; e (ex) � ��, �; prae � �����, �����.
3. ����������� � ���������� � ���������:
in � �, ��, ��
sub � ��
super � ��� ���, �� ����, �� ��.
�� ������� ��? ������� ���������, �� ������� ����? � ����������.
��� ����������� causa, gratia � ������, ���, ��-�� ������� ��������� � ���������� �������������.
1. ������� ��� � ��������� ��� �����:
�) ����� (subiectum) ����� �� ������� ����;
�) �������� (praedicātum) � ��������� �� ����������;
�) ������ ������� ����� ����� � �������� ��� ����������� ����� ���������;
�) ��������� ��������� ����� ��������� ���� ������������ �����.
2. ij������ esse (����) � ������� 䳺�����-������ �� ������������, �� �������� �����Ⓙ�, �������� �������, ���������.
3. ������ ������� ���������� �������� ���������� ���������, ������������, 䳺������������, ����������� � ����� � ��������, ������������ �� �������.
4. ����������� ��� 䳺������ �� ����� 䳺������� ��������� � �������� �������.
5. � ����������� ����������� ������ ���� ���� ����� ���� �����������. ���� � ������ � ��� �����������, �� ��� ������������� ������ ����������� �����.
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
�. De terris Eurōpae
Multae terrae in Eurōpa sunt. Varia est terrārum Eurōpae natūra, nam aliae terrae, ut Hungaria, Niderlandia multaeque aliae terrae, plerumque planae sunt, aliae autem, ut Graecia, Italia, Helvetia, montuōsae. Aliae terrae silvis abundant, aliae silvis fere carent. Nonnullae Eurōpae terrae, ut Britannia, Hibernia, Islandia, in insŭlis sitae sunt, nonnullae, ut Italia, Graecia, Hispania � in paeninsŭlis. Forma Britanniae insŭlae triquetra est.
In terris Eurōpae plurĭmae fabrĭcae et fodīnae sunt, ferriviae atque stratae totam terram dense cooperiunt. Fabrĭcae multas res ad vitam cotidiānam necessarias prodūcunt. Etiam agricultūrae multārum Eurōpae terrārum incŏlae student. Agricŏlae terram magnā cum curā colunt et incŏlas terrārum suārum alunt. In silvis Eurōpae bestiae multae habĭtant et plantae variae crescunt. Silvae materiam multam et variam praebent.
Patria nostra est Ucraīna (Roxolania). In patria nostra silvae multae sunt, quae bestiis et plantis abundant. Ucraīna in Eurōpa sita est. Terrae patriae nostrae finitĭmae sunt Polonia, Hungaria, Dacoromania, Moldovia et cetĕrae. Multis pugnis et multis victoriis Ucraīna clara est. Nota est audacia incolārum Ucraīnae. Patria nostra doctrīna et littĕris egregia est.
��. De luna
Forma lunae rotunda est. Luna terrae propinqua est. Luna et stellae noctu terram illustrant. Luna saepe figūram littĕrae �C� habet. Non semper lunam vidēmus. Umbra terrae interdum lunam obscūrat. Luna plena nautis grata est. Luna et stellae nautis viam monstrant. Nautis stellae multae notae sunt. Dea lunae est Diāna.
2. ���������� ���������� �����:
1. �� ������ ���� ����������.
2. � ���� ���� ���������� � ������ ����� ����.
3. ������ ���� ���������� ������ �������� ����������.
4. ��������� � �� � ������, � � �����.
5. ��� �������� ������ �������.
1. Scientia est potentia. � ������ � ����. ����� �������� ����������� �������� �.������ (1561-1626), ������ �������, �, 3: Scientia et potentia humāna in idem coincĭdunt. � ������ ������ � ���� ��������� � ������ � ���� �.
2. Historia magistra vitae est. � ������ � ��������� �����. ֳ�����, ���� �������, ��, 9, 36: Historia vero testis tempŏrum, lux veritātis, vita memoriae, magistra vitae, nuntia vetustātis. � ������ �������� � ����� ����, ����� ������, ����� �����, ��������� �����, ������ ���������.
3. Ubi concordia, ibi victoria. � �� �����, ��� � ��������.
4. Aurōra Musis amīca est. � ������ � ������� ���. (����� ����������� ��� ������ ������� � �����������).
5. Experientia est optĭma magistra. � ����� � ��������� �������.
6. Amicitia vitam ornat. � ������ �������� �����.
7. Natūra nihil sine causa gignit. � ������� ����� ��� ������� �� �������.
8. Charta (Epistŭla) non erubescit. � ���� �� �������. ֳ�����, ������ �� ��������, V, 12, 1: Epistŭla non erubescit. � ���� �� �������.
9. Mala herba cito crescit. � ������ ����� ������ �����.
10. Aquĭla non captat muscas. � ���� �� ������ ���.
11. Nemo patriam suam amat, quia magna, sed quia sua est. � ͳ��� �� ������ �� ���������� �� ��, �� ���� ������, � �� ��, �� ���� ����.
abundo, āvi, ātum, āre (+Abl.) � ���� � �������� �������
agricŏla, ae, m � ��������
agricultūra, ae, f � ������� ������������, ������������
alius, a, ud � �����, �, �
alo, ui, ĭtum, ĕre � ��������
amīca, ae, f � �������
amicitia, ae, f � ������
amo, āvi, ātum, āre � ������
aquĭla, ae, f � ����
audacia, ae, f � ��������, ������
Aurōra, ae, f � ������, ������� ����
autem � �, ��, ���
bestia, ae, f � �������
Britannia, ae, f � �������
capto, āvi, ātum, āre � ������, ������
careo, ui, �, ēre (+Abl.) � �� ����, ���� �����������
causa, ae, f � �������
cetĕrus, a, um � �����, �, �
charta, ae, f � ����, ����� (����)
cito � ������
clarus, a, um � �������, �, �
colo, ui, cultum, ĕre � ���������, ��������
concordia, ae, f � �����
cooperio, perui, pertum, īre � ���������
cotidiānus, a, um � ������������, �, �
cresco, crevi, cretum, ĕre � �����
cum (Abl.) � �
cura, ae, f � �������
Dacoromania, ae, f � ������
dea, ae, f � ������
dense � �����
Diāna, ae, f � ij���, ������ ��������� � C������������ ���
doctrīna, ae, f � ������, �����
egregius, a, um � ��������, �, �, ������, �, �
erubesco, erubui, �, ĕre � ��������
etiam � �����, �� �
Eurōpa, ae, f � ������ (������)
experientia, ae, f � �����
fabrĭca, ae, f � ���������, �������
fere � �����
ferrivia, ae, f � ��������
figūra, ae, f � �����, ����������
finitĭmus, a, um � ������, �, �
fodīna, ae, f � ������
forma, ae, f � ���, �����
gigno, genui, genĭtum, ĕre � �������, �����������
gratus, a, um � �������, �, �, �������, �, �
habeo, ui, ĭtum, ēre � ����
habĭto, āvi, ātum, āre � ����, ���������
Helvetia, ae, f � ��������
herba, ae, f � �����
Hibernia, ae, f � �������
historia, ae, f � ������
Hungaria, ae, f � ��������
ibi � ���
illustro, āvi, ātum, āre � ����������
incŏla, ae, m � ���������, ������
interdum � ����
littĕrae, ārum, f (Plur.) � �����
luna, ae, f � �����
magistra, ae, f � ���������
magnus, a, um � �������, �, �
malus, a, um � �������, �, �
materia, ae, f � ��������, ������
monstro, āvi, ātum, āre � ����������
montuōsus, a, um � ��������, �, �
multus, a, um � ���������, �, �
Musa, ae, f � ����, ������������� ��������
musca, ae, f � ����
nam � ��
natūra, ae, f � �������, ������
nauta, ae, m � �����
necessarius, a, um � ����������, �, �
nemo � ����
Niderlandia, ae, f � ͳ��������
nihil � ���
noctu � �����
nonnullus, a, um � ������, �, �
noster, tra, trum � ���, �, �
notus, a, um � ������, �, �
obscūro, āvi, ātum, āre � �����������
optĭmus, a, um � ���������, �, �
orno, āvi, ātum, āre � ����������
paeninsŭla, ae, f � �������
planta, ae, f � �������
planus, a, um � �������, �, �, �����, �, �
plenus, a, um � ������, �, �
plerumque � ���������, ����������
plurĭmus, a, um � ����������, �, �
Polonia, ae, f � ������
potentia, ae, f � ����
praebeo, ui, ĭtum, ēre (+Dat.) � ���������
prodūco, duxi, ductum, ĕre � ���������, ����������
propinquus, a, um � ��������, �, �
pugna, ae, f � �����
qui, quae, quod � ����, �, �
quia � ���� ��, ����� ��, ��
res, rei, f � ��, ������
rotundus, a, um � �������, �, �
saepe � �����
scientia, ae, f � ������
semper � ������
silva, ae, f � ��
sine (Abl.) � ���
situs, a, um � ���������, �, �
stella, ae, f � ����
strata, ae, f � �������
studeo, ui, � , ēre (+Dat.) � ���������, ���������, ����������
suus, a, um � ���, ����, ���
terra, ae, f � �����, �����
totus, a, um � ����, ���, ���
triquetrus, a, um � ���������, �, �
ubi � ��
umbra, ae, f � ���
ut � ��
varius, a, um � �����, �, �
via, ae, f � ����, ������
victoria, ae, f � ��������
video, vidi, visum, ēre � ������
vita, ae, f � �����
�������� �������������� � divitiae, ārum, f
���������� � patria, ae, f
��������� � monstro, āvi, ātum, āre
����� � pecunia, ae, f
������ � via, ae, f
��� � bestia, ae, f
���� � stella, ae, f
������ � historia, ae, f
�� � silva, ae, f
����� � nauta, ae, m
�������� � victoria, ae, f
������� � stella, ae, f
��������� � habĭto, āvi, ātum, āre
����� � sapienti�, ae, f
1. ����������� ���������������:
�) terra incognĭta (f) � ������� �����;
�) tabŭla rasa (f) � ����� �����;
�) persōna grata (f) � ������ �����;
�) nostra victoria magna (f) � ���� ������ ��������.
2. ��������� �������� ����� � ����� �������� �� ���������� �� ���������� �����:
pro forma, sine cura, sub terra, in luna, vitae causa, amicārum gratia, per experientias, extra figūram, de terris, contra natūram, apud magistras.
3. ���������, � ���� ������� ���������� �����������:
ad, sub, trans, ob, de, ante, super, post, apud, in, causa.
4. ���������� ���������� �����:
� ����, �� ���������, �� ��������, � �����, �� ������, ����� ������.
5. ������� ��������� ���������� �� �������� ���:
������, ������, ��������, �������, ���������, ��������, ����, �����������, ����������, ������, ���������, �����, ��������, �����.
6. ������� � ��������� (���������, �������, ���������� �� ���������) ��� �����, �� ���������� �� ��������� ��������� ����� -tūra, -sūra. �������� ���� ���:
���.: ���������, ���������, ....
���.: structure, literature, �.
��.: structure, litterature, �.
��.: Struktur, Literatur, �.
���.: �structura, literatura, �.
�� ����� ����� �������� �������� (�����������, ������� ����������, �������� ���������) ��������� � ���������� ����, �� � �������� ������ ������ ����������� �� -i. � ��������� ������ ������ �������� �� ���������� �� -us, -er � ���� ������� �� -ir (vir, i, m � ������, ���, ���), � ������� �� � �� -um.
���������:
��������
discipŭlus, i, m � ����� oeconōmus, i, m � �������� mathematĭcus i, m � ��������� hortus, i, m � ��� vesper, ĕr�, m � ����� sequester, tri, m � ���������� puer, ĕri, m � ������� liber, bri, m � ������ |
ager, agri, m � ���� magister, tri, m � ������� acĭdum, i, n � ������� bellum, i, n � ���� debĭtum, i, n � �����������, ���� credĭtum, i, n � ������, ���� oppĭdum, i, n � �������� ����. |
����������� albus, a, um � ����, �, � longus, a, um � ������, �, � altus, a, um � �������, �, � asper, ĕra, ĕrum � ������, �, � liber, ĕra, ĕrum � ������, �, � niger, gra, grum � ������, �, �. |
������� ���������� meus, a, um � ��, �, � tuus, a, um � ���, �, � suus, a, um � ���, �, � noster, tra, trum � ���, �, � vester, tra, trum � ���, �, �. |
���������
primus, a, um � ������, �, �
secundus, a, um � ������, �, �
tertius, a, um � �����, �, �.
����i���. |
�� ����� ����� �������� ���� �������� ������� ���� �� -us � ��������� ������ ������: a) ����� ����, �������, ���, �����: Aegyptus, i, f � ������; Cyprus, i, f � ʳ��; Rhodus, i, f � �����; Corinthus, i, f � ����� (�����); malus, i, f � ������; cerāsus, i, f � �����. �) ������� ��������: alvus, i, f � ����; colus, i, f � ������; vannus, i, f � �����; atŏmus, i, f � ����; bolus, i, f � �����; humus, i, f � �����, �����; crystallus, i, f � �������; methŏdus, i, f � �����; periŏdus, i, f � �����; diamĕtros, tri, f � ������. �� ����� ����� �������� ���� �������� ���������� ���� �� ���������� -us � ��������� ������ ������: virus, i, n � ������; pelăgus, i, n � ����; vulgus, i, n � ������, ����. |
³������ ��������� ����� �����:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
-us, -er, -ir (m), -um (n) |
-i (m), -a (n) |
Gen. |
-i (m,n) |
-ōrum (m, n) |
Dat. |
-o (m,n) |
-is (m,n) |
Acc. |
-um (m,n) |
-os (m), -a (n) |
Abl. |
-ō (m, n) |
-is (m,n) |
Voc. |
-e (m), -er (m), -um (n) |
-i (m), -a (n) |
������ ���������� �������������� ����� �����:
�) liber novus (m) � ���� ������;
�) debĭtum pecuniarium (n) � �������� ����
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
liber nov-us |
libr-i nov-i |
Gen. |
libr-i nov-i |
libr-ōrum nov-ōrum |
Dat. |
libr-o nov-o |
libr-is nov-is |
Acc. |
libr-um nov-um |
libr-os nov-os |
Abl. |
libr-ō nov-ō |
libr-is nov-is |
Voc. |
liber nov-e |
libr-i nov-i |
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
debĭt-um pecuniari-um |
debĭt-a pecuniari-a |
Gen. |
debĭt-i pecuniari -i |
debit-ōrum pecuniari-ōrum |
Dat. |
debĭt-o pecuniari-o |
debĭt-is pecuniari-is |
Acc. |
debĭt-um pecuniari-um |
debĭt-a pecuniari-a |
Abl. |
debĭt-ō pecuniari-ō |
debĭt-is pecuniari-is |
Voc. |
debĭt-um pecuniari-um |
debĭt-a pecuniari-a |
1. � ������ ��������� ���� �� -us � �������� ������ ������ ��������� -�. ���������: �����, ������, �����.
2. �������� (�����������), �� � ��������� ������ ������ ����������� �� -er, ��������� ‑� � ��� ������� ��� ����� � ��������� � � �������� ������� ������.
3. ����� ����� �� -ius, -eius, -aius � �������� ������ ������ ����� ��������� -�, -�, ‑�: Valerius � Valeri, Pompeius � Pompei, Gaius � Gai. ��������� ������� filius, ii, m � ��� � �������� ������ �� ����� fili.
4. ���� �������� � �������� ������ ������� ��������� ����� ����� �� -um ������ ‑ōrum.
���� ���������:
�) ���� � ���:
iugĕrum, i, n � ����, ≈ 2519 �², Gen. plur. � iugerum
modius, i, m � ����, ≈ 8,754 ����, Gen. plur. � modium
nummus, i, m � ������, Gen.plur. � nummum
sestertius, ii, m � ���������, ����� ������ �� 217 �. �� �.�., Gen.plur. � sestertium;
�) ����� ����� � ���������� ���������� ���������:
decemvir, i, m � �������, Gen.plur. � decemvīrum
faber, bri, m � �������, Gen.plur. � fabrum.
5. ������� deus, i, m � ��� � �������� ������ ������ �� ����� deus; � ��������� � �������� ������� ������� � dei ��� di; � ���������� � �������� ������� ������� � deis ��� dis; � �������� ������ ������� ����� ��������� ����� deum ������ deōrum.
������� ���������� ����. � ���������� ��� � ���������, ���������� � �������� ������� ������� ���������, �� � ���������. � ������ � ��� ������� ��������� ‑�. ���������: �����, ����, ����.
�� �������� ����� ������� �������� � ���������� ���������� ���� ����� ����� (����� � Nom. Sing. ����������� �� -um). �������: Phosphŏrus, i, m � ������; Sulphur, ŭris, n � ����.
��������� ����� |
������ |
��������� ����� |
Aluminium Argentum Arsenĭcum Aurum Barium Bismŭthum Borum Bromum Calcium Carboneum Chlorum Cuprum Ferrum Fluōrum Iodum Hydrogenium Nitrogenium Oxygenium Hydrarg�rum Kalium Lithium Magnesium Mangănum Natrium Phosphŏrus Plumbum Silicium Stibium Sulphur Thallium Zincum |
Al Ag As Au Ba Bi B Br Ca C Cl Cu Fe F I H N O Hg K Li Mg Mn Na P Pb Si Sb S Ti Zn |
������ ������� ����� ����� ���� ����� ��� ���� ������� ������ ���� ������ ����� ����� ��� ������ ������ ������ ������� ���� ��� ����� ��������� ����� ������ ������� ����� ����� ������� ���� ���� |
������� (acĭda) ������� ������ � ���������.
1. ����� �������� ������ ����������� ���������� ���������� ������ (���� ����������� ������ ���������) �� ������ ��������������������� ��������.
�� �������� ������ ��������� ��������������������� �������� ����� ����� -ĭc -um:
H2SO4 Acĭdum sulphurĭcum � ��������� �������
HNO3 Acĭdum nitrĭ�um � ������� �������.
���� ������� ������� �� �������, �� ����� ������� � ������ �������� ��������� ����������� �� ��������� ������ -ōs -um:
H2SO3 Acĭdum sulphurōsum � �������� �������
HNO2 Acĭdum nitrōsum � ������� �������.
���� � � �� ���, � ����� ������� ���������, �� ����� � ��� ��������������� ���������� ��������� � ��������:
1) HClO4 Acĭdum per-chlor-ĭc-um � ������ �������;
2) HClO3 Acĭdum chlor-ĭc-um � ���������� �������;
3) HClO2 Acĭdum chlor-ōs-um � �������� �������;
4) HClO Acĭdum hypo-chlor-ōs-um � ������������� �������.
2. ����� ����������� ������ ����������� �� ��������� ������� hydro- � ������ -ĭc -um:
HCl Acĭdum hydrochlorĭcum � ������������ (������) �������
HI Acĭdum hydroiodĭcum � ����������� �������
HCN Acĭdum hydrocyanĭcum � ��������������� �������.
����������� �������� ����� ������
Acĭdum acetĭcum � ������ �������
Acĭdum acetylsalicylĭcum � ��������������� �������
Acĭdum adipinĭcum � �������� �������
Acĭdum barbiturĭcum � ���������� �������
Acĭdum benzoĭcum � �������� �������
Acĭdum borĭcum � ����� �������
Acĭdum butyrĭcum � ������� �������
Acĭdum chlorĭcum � ���������� �������
Acĭdum chromĭcum � ������� �������
Acĭdum citrĭcum � ������� �������
Acĭdum folĭcum � ��볺�� �������
Acĭdum formicĭcum � �������� �������
Acĭdum carbolĭcum � ��������� �������
Acĭdum carbonĭcum � ������� �������
Acĭdum glutaminĭcum � ���������� �������
Acĭdum lactĭcum � ������� �������
Acĭdum lipoĭcum � ����� �������
Acĭdum maleĭcum � �������� �������
Acĭdum nicotinĭcum � ��������� �������
Acĭdum nucleinĭcum � ��������� �������
Acĭdum oleĭcum � ������� �������
Acĭdum oxalĭcum � ������� �������
Acĭdum pantothenĭcum � ����������� �������
Acĭdum propionĭcum � ��������� �������
Acĭdum phthalĭcum � ������� �������
Acĭdum salicylĭcum � ��������� �������
Acĭdum salicĭcum � �������� �������
Acĭdum stearĭcum � ���a������ �������
Acĭdum tartarĭcum � ����� (�����������) �������
Acĭdum phosphorĭcum � �������� �������
Acĭdum succinĭcum � ���������� �������
Acĭdum undecylenĭcum � ������������ �������
2. ����� ������, ���������, ���������, ����������� ����������� ��������� ox�dum, i, n.
�������� ����������� ��������� perox�dum, i, n.
����� ����������� hydrox�dum, i, n.
����� ����������� ������������ oxydulātus, a, um.
����� ������, ��������� � ��������� ����������� � ���� ��������: ������ � ��� � ����� �������� � ������ ����� � �������� ������, ������ � ����� ������ (���������, ���������), �� � ��������� ����� ����� ���������� ���� � ��������� ������.
���������:
Calcii ox�dum � ����� �������
Hydrogenii perox�dum � �������� �������
Calcii hydrox�dum � �������� �������
����� ������ ����������� � �������� (����� ������) � ����������� oxydulātus, a, um � ��������.
���������:
Nitrogenium oxydulātum � ����� ������� .
3. ����� ����� ����������� ����������� ����� ����������� ������ � ������������ �������� ����������� ���: �� ������� ���� ��������� ����� ������ � �������� ������, � ��� � ����� �����, �� ����� � ��������� ������ ������, �������� ��������� ����� ����� ���������� ����. ����� ����� ����������� �� ��������� ������ -ĭd -um:
���������:
Kalii chlorĭdum � ������ ����
Natrii bromĭdum � ����� �����
Hydrarg�ri iodĭdum � ����� �������.
��� �������� ���� ����� ����������� ������ � ���������� �������� �� ����� ����� �������� ������ hydro- :
���������:
Morphīni hydrochlorĭdum � ���������� ������
Pachycarpīni hydroiodĭdum � ��������� ����������.
4. ����� ������ ������������� � ��������� ���������������� ����� ������������� � ��������� �������� ����������� ���������� �� ������ ����� ��������� ���������� ��� ������ ������ -�l- � ��������� -ium.
����������� Methānum Aethānum Pentānum |
������� Methylium � ����� Aethylium � ���� Pentylium � ������ |
������� Acĭdum acetĭcum Acĭdum formicĭcum |
������� Acetylium � ������ Formylium � ����� |
�����-������ ������� |
�������� ��: |
�������� � |
�������� |
-aeth- |
�ether (��.) � ���� (���) |
����� �� �������� ��������� �� ���������� �������� |
Aethazōlum |
-benz- |
benzoë (����.) � ����������� �� |
����� �� �������� ������������ ���� � ������� ��������� |
Benzylii benzoas Benzolānum |
-meth- |
methy (��.) � ���� |
����� �� �������� ���������� ��� ������������ �������� |
Methylii salic�las Methyltestos-terōnum |
-phen- |
phaino (��.) � ������, ����� ��� �������� � ������ ���������� ���� |
����� �� �������� ����� ��� ������� |
Phenamīnum |
-naphth- |
naphtha(��.) � ����� |
������, �� ������ � ������� ���������� ���� |
Naphthamōnum Naphthyzīnum |
-barb- |
acĭdum barbiturĭcum � ���������� ������� |
���������� � ������ ���������� ������� �� ������������, �������� ��� ������������ ����������� |
Barbamylum Phenobarbitālum |
��� ��� �������� ������ � � ����� ����.
��������� �������� ����� ����� ����������� �� ���� �����:
1) �����������; 2) 䳺������.
��������� ������³� ����������� ����� �� ��������� �������� (������� � ���������� ������ �� ����������):
�) -arius ����������� �������� ��������� ����, �� ��������� ������� ��� �������:
antīqua, ōrum, n � ��������� � antiquarius, ii, m � ��������, ������� ����������� �����;
secrētum, i, n � �������, ������ � secretarius, ii, m � ��������, ������� ������ �����;
�) �� ��������� �������� -ŭlus, -ŏlus, -cŭlus, -ellus ����������� �������� �� ������������� ���������:
mus, muris, m � ���� � muscŭlus, i, m � ���;
filius, ii, m � ��� � filiŏlus, i, m � �����;
flos, floris, m � ����� � floscŭlus, i, m � �������;
liber, bri, m � ������ � libellus, i, m � ��������;
�) �� ��������� �������� -arium ����������� �������� ����� ����� ���������� ����, �� ��������� ������� ��� ���� 䳿:
tabella, ae, f � �������, ����� � tabularium, ii, n � �����;
aes, aeris, n � ���, ����� � aerarium, ii, n � ���������;
�) �� ��������� �������� -bŭlum ����������� �������� ����� ����� ���������� ����, �� ��������� ��������, ���� ����:
vox, vocis, f � �����, ���� � vocabŭlum, i, n � �����, �����, �������.
ij����� ������³� ������ �������:
�) �� ��������� �������� -mentum ����������� �������� ���������� ����, �� ��������� �������� ��� ��������� 䳿:
instruĕre � �������� � instrumentum, i, n � ��������;
arguĕre � ���������� � argumentum, i, n � �����;
�) �� ��������� �������� -ium ����������� �������� ���������� ����, �� ��������� �� ��� ����:
studēre � ��������� � studium, ii, n � �������;
consulĕre � ������, ������������ � consilium, ii, n � ������, ��������.
³� ������ ����� �� ��������� �������� -(t)orium, ‑(s)orium ����������� �������� ����� ����� ���������� ����, �� ��������� ���� 䳿:
labōro, āvi, ātum, āre � ��������� � laboratorium, ii, n � ����������;
audio, īvi, ītum, īre � ������� � auditorium, ii, n � �������� (��������).
����������� ����� ������ ���� ������� ����� �������� ���������� ���������� ����� �����, ��������� ������� ����, ��������� �� ����� �� 䳺�����, ��������� ��, �����, ������ (��������, �����������, ����������), ���, �����, ����, �����, ����� (䳺���).
������ ������������ ������Discipŭli studiōsi in schola natūram variam terrārum et mundi discunt. � ������� ��� �������� � ���� ���������� ������� ���� �� �������.
Discipŭli � �������, ������� (���������� �����) discipŭlus, i, m, ����� �����, �������� ������ �������;
studiōsi � ����������, ���������� ����� studiōsus, a, um, ����� �����, �������� ������ �������;
in � ����������, ���� ������� �������;
schola � �������, ���������� ����� schola, ae, f, ����� �����, ������� ������ ������;
natūram � �������, ���������� ����� natūra, ae, f, ����� �����, ��������� ������ ������;
variam � ����������, ���������� ����� varius, a, um, ����� �����, ��������� ������ ������;
terrārum � �������, ���������� ����� terra, ae, f, ����� �����, ������� ������ �������;
et � ���������;
mundi � �������, ���������� ����� mundus, i, m, ����� �����, ������� ������ ������;
discunt � 䳺�����, ������ ����� disco, didĭci, �, ĕre, ����� 䳺�����, �������� ��� ������� ������� ��������� �����, ����� ����� �������.
�� ������� ���������� ����� ��������� ���:
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
�. In schola
Schola nostra haud procul a foro oppĭdi nostri sita est. De fenestris scholae discipŭli aedificia alta et pulchra, vias latas et rectas, theatrum novum et hortum publĭcum vident.
In schola multa auditoria sunt, ubi puĕri littĕras discunt, in bibliothēca autem discipŭli libros legunt et ad litterārum studium se praepărant. Nostra bibliothēca magna est multosque libros habet. Varia sunt librōrum argumenta. Multi libri de mundi ac terrārum natūra, de caelo et stellis, de aqua et terra, de bestiis et plantis narrant. Discipŭli ex libris natūram variam terrārum ac mundi cognoscunt. Loca plana et montuōsa, terras amplas, silvas densas, fluvios longos et latos, rivos parvos discunt.
Libri saepe tabŭlis pictis ornāti sunt. In una pagĭna libri oppĭdum antīquum pictum est. Oppĭdum in loco alto situm est. Muri alti et fossae profundae oppĭdum cingunt. In alia tabŭla agricŏlae agrum arant et frumentum serunt. In prato herbōso rustĭci bestias domestĭcas: vaccas, equos, agnos, capras pascunt. Nonnulli puĕri in fluviis se lavant.
��. De metallis
Aurum, argentum, ferrum metalla sunt. Metalla sunt in terra. Multi fluvii auro abundant. Ferrum est metallum necessarium. Aurum et argentum apud popŭlos magnum pretium habent. E ferro duro popŭli instrumenta varia parant.
���. De vera amicitia
Veri amīci semper sunt rari. Amicitia bonōrum firma et certa est. Amīcus amīco carus est. Amicitia vitam humānam multis bonis ornat. Amīci probi amīcis exempla industriae et diligentiae sunt. Amicitia improbōrum amicōrum non certa est. Exempla mala saepe causae malōrum magnōrum et vitiōrum multōrum sunt. Via vitiōrum est lata. Divitiae stultis viris periculōsae sunt. Divitiae magnae curas magnas et pericŭla multa parant. In pericŭlis amīci veri praesidium firmum sunt.
�V. De Graecōrum et Romanōrum deis
Graeci et Romāni antīqui non unum deum, ut Christiāni, sed multos deos deasque colunt. Primus in numĕro deōrum et maxĭmus Iuppĭter, filius Saturni et Rheae, est. Locus, ubi Iuppĭter sedet et mundi imperium tenet, est Olympus altus, stellis vicīnus. Inde deus deōrum, domĭnus caeli et mundi tonat et fulmĭnat: equi rapĭdi dei per totum mundum volant. Si clipeo quatit, ventos et procellas in terram mittit. Idem gratiā suā natūram tranquillat.
2. ���������� ���������� �����:
1. ���� ���� ����������� ����� � ������ �����.
2. ������� �������� ����� ��� ����� ����� � ������.
3. ���� ����� �� ������ ���, ��, ����, ������ � ������.
4. ����� ������ �� ���� �������, �� ������� �� ���볺� �� �������.
1. Lupus non mordet lupum. � ���� ����� �� ����.
2. Mala gallīna, malum ovum. � ������ �����, ������ ����.
3. Ignorantia non est argumentum. � �������� � �� �����. ��� ����� � � �������, �. 1. ������� � ������������ � �������� ��� ������������� ������ �.������.
4. Errāre humānum est. � ����� �������� ����������. ������ �������, ����������, 4, 3. ����� ������������ � �������� �������� ������. �������� ���� ������ (VI ��. �� �.�.) �����, �� �������� ����������� ���������. �� ����� �������� ����� (485-406 ��. �� �.�.) � �����䳿 ������� (615), ������ (496-406 ��.�� �.�.) � �����䳿 �������� (1024). � �Գ�������, ղ�, 2, 5 ֳ����� ��������� �������� �����: Cuiusvis homĭnis est errāre, nullīus, nisi insipientis in errōre perseverāre � ����� ����� �������� ����������, ��� �����, ���� �� ������, ���������� �� �������.
5. De mortuis aut bene, aut nihil. � ��� ������� ��� �����, ��� �����. ����� ճ���� (IV ��. �� �.�.), ������ �� ���� ��������, ��� ����� ����� ij���� ���������� � �����, ����� � ������ ���������� �������, �, 3, 2, �70.
6. Tres faciunt collegium. � ��� ��������� ����������. ��������� ��������� �����, ������������� � �ij������� ��������, XXCVII, 56, 10, �������� ������ �� ����� �������� ������ (IV ��. �.�.).
7. Elephantum e musca facis. � ����� �� ���� �����.
8. Verba movent, exempla trahunt. � ����� ��������, �������� ���������.
9. Aut cum scuto, aut in scuto. � ��� � �����, ��� �� ���. �������� ������� ������� (50-120) �������� ��� ���������, ���, ����������� ���� �� ����, ������ ���� ��� � ������� �� ���, ��� �� �����, ����� ��������� ����������, ��� ������ (� ���������� ������� ������ �������� ��������� ���� � ���� ��� �� ���).
10. Sine ira et studio. � ��� ���� � ���������. ��� ����� �������� ��������� ��������� ������ (50-120) (�������, �, 1).
11. Ab ovo usque ad mala. � ³� ������� �� ����. ��� � ���������� ������ ��������� � ���� � ����������� ��������. �������, ������� �, 3, 6-7:
Quícquam próficerét: Si cóllibuísset ab óvo
Úsqu(e) ad mála citáret: �Ió Baccháe!� Modo súmma.
��� �� ��, �����-�� �������� ����, �� ���� �� �� �����
ͳ �� ������� �� ������, �� ������ �������: �� �����!�
�������� �.��������
12. Ex libris. � �� ����.
13. Curricŭlum vitae. � �������.
14. Anno Domĭni (�.D.). � ���� ������ (����� �� г���� ����������). Anno mundi (A.m.). � ���� �� ��������� ����.
15. Deus ex machĭna. � ��� �� ������. (���������� ��������).
16. Per aspĕra ad astra. � ����� ����� �� ����. ������ ������������ ��������, 441: Non est ad astra mollis e terris via � �� � ����� ���� �� ���� �� ����.
17. ����� ������ ����� �����
� ������� ��������� �����,
������� �� ����, �� �������,
�� ��, � ����, ������� ���� ���.
������, ����� ������,
����� ��� ����� �� ������,
������� ���� � ���� ����,
���� �� ������, ���� �����,
�� �������� ����� ����
����������� ����.
�.������������� ������
a (ab) (+Abl) � ��
aedificium, ii, n � ������, �������
ager, agri, m � ����, �����, �������
agnus, i, m � ����
altus, a, um � �������, �, �
amīcus, i, m � ����, ������
amplus, a, um � ��������, �, �
annus, i, m � ��
antīquus, a, um � ����������, �, �
argumentum, ii, n � ����, �����, ��������
aro, āvi, ātum, āre � �����
auditorium, ii, n � ���������, �������� (��������)
aut � ���
bibliothēca, ae, f � ��������
bonus, a, um � ������, �, e, ������, �, �
caelum, i, n � ����
carus, a, um � �������, �, �
certus, a, um � �������, �, �, �����, �, �
cingo, cinxi, cinctum, ĕre � ���������
clip�us, i, m � ���
cognosco, novi, nĭtum, ĕre � ��������, ����������
collegium, ii, n � ����������, ������
cum (+Abl) � �
curricŭlum, i, n � ��, ����
de (+Abl) � �, ���
deus, i, m � ���
diligentia, ae, f � ����������, ����������, ����������
discipŭlus, i, m � �����
divitiae, ārum, f (Pl) � ���������
domestĭcus, a, um � �������, �, �
domĭnus, i, m � �������, ��������
durus, a, um � �������, �, �
elephantus, i, m � ����
equus, i, m � ���
erro, āvi, ātum, āre � ����������
exemplum, i, n � �������, ������
facio, fēci, factum, ĕre � ������, ����
fenestra, ae, f � ����
filius, ii, m � ���
firmus, a, um � �����, �, �
fluvius, ii, m � ���
forum, i, n � �����
fossa, ae, f � ��
frumentum, i, n � ���, �����
fulmĭno, āvi, ātum, āre � ������ ���������, �������
gallīna, ae, f � �����
Graecus, i, m � ����
gratia, ae, f � ��������, ������
haud � ��
herbōsus, a, um � �����������, �, �
hortus, i, m � ���
humānus, a, um � ��������, �, �
idem, eădem, idem � ��� �����, �� ����, �� ����, �� ��, ���� �, ���� �
ignorantia, ae, f � ��������
imperium, ii, n � �����, ����
imprŏbus, a, um � ��������, �, �
inde � �����
industria, ae, f � ����������, ������������, ��������
insŭla, ae, f � �����
inter (+Acc) � ��, �����
ira, ae, f � ���
Iuppĭter, Iovis, m � �����, ��� ����, ���� � �����
latus, a, m � �������, �, �
lavo, lavi, ātum, āre � ����
liber, bri, m � ������
loca, ōrum, n � ��������
locus, i, m � ����, ������, ����
longus, a, um � ������, �, �
lupus, i, m � ����
machĭna, ae, f � �������, ������
magister, tri, m � �������
malum, i, n � �������, ����, ���
malum, i, n � ������
maxĭmus, a, um � ���������, �, �
metallum, i, n � �����
mitto, mīsi, missum, ĕre � ��������
mordeo, momordi, morsum, ēre � ������
mortuus, a, um � �������, �, �
moveo, movi, motum, ēre � ������, �����������
mundus, i, m � ���, ������
murus, i, m � ����, ���
nonnullus, a, um � ������, �, �
novus, a, um � �����, �, �
numĕrus, i, m � �����
Olympus, i, m � ����, ���� ���������� ����
oppĭdum, i, n � �������, ����
ornātus, a, um � �����������, �, �
ovum, i, n � ����
pagĭna, ae, f � �������
paro, āvi, ātum, āre � �����������
pasco, pavi, pastum, ĕre � �����
periculōsus, a, um � �����������, �, �
pericŭlum, i, n � ���������
pictus, a, um � ������������, �, �, ����������, �, �
popŭlus, i, m � �����
praepăro, āvi, ātum, āre � ��������
praesidium, ii, n � ������, �������
pratum, i, n � ���
pretium, ii, n � ����, �������
primus, a, um � ������, �, �
probus, a, um � ������, �, �, ������, �, �, ��������, �, �
procella, ae, f � ������ ����, �����
procul � ������
profundus, a, um � ��������, �, �
publĭcus, a, um � �����������, �, �
puer, ĕri, m � �������
pulcher, chra, chrum � ������, �, �
quatio, (quassi), quassum, ĕre � ������, ������
rapĭdus, a, um � �������, �, �
rarus, a, um � �������, �, �, �����������, �, �
rectus, a, um � ������, �, �
Rhea, ae, f � ���, ���� ������
rivus, i, m � �������, ������
Romānus, i, m � ��������
rustĭcus, i, m � �������
Saturnus, i, m � ������, ������ ������
schola, ae, f � �����
scutum, i, n � ���
se � ����
se l�vāre � ��������
sedeo, sedi, sessum, ēre � �����
sero, sevi, satum, ĕre � ����
si � ����
sine (+Abl) � ���
studium, ii, n � �������, ����������, ��������
stultus, a, um � ������, �, �, ����������, �, �
tabŭla, ae, f � �����, �������
templum, i, n � ����
teneo, ui, tentum, ēre � �������, �������
theatrum, i, n � �����
tono, ui, �, āre � ������
traho, traxi, tractum, ĕre � �������
tranquillo, āvi, ātum, āre � ������������
tres, tria � ���
unus, a, um � ����, ����, ����
usque � �� ��
vacca, ae, f � ������
ventus, i, m � ����
verbum, i, n � �����
verus, a, um � ��������, �, �, ��������, �, �
vicīnus, a, um � ������, �, �
vitium, ii, n � ������, ����, ����
volo, āvi, ātum, āre � �����
�������� ����������� � aedificium, ii, n
�������, �, � � altus, a, um
���� � Graecus, i, m
����� � charta, ae, f
������, �, � � pulcher, chra, chrum
�� � silva, ae, f
��� � pratum, i, n
���� � �������� � abundo, āvi, ātum, āre (+Abl)
���� � oppĭdum, i, n
���, �, � � noster, tra, trum
����� � insŭla, ae, f
���������� � monstro, āvi, ātum, āre
���������� � orno, āvi, ātum, āre
�������� � Romānus, i, m
��� � fluvius, ii, m
���������, �, � � situs, a, um
������� � bestia, ae, f
����� � discipŭlus, i, m
������� � magister, tri, m
���� � templum, i, n
1. ����������� ���������������:
�) circŭlus vitiōsus (m) � ������ ����;
�) noster collēga doctus (m) � ��� ������ ������;
�) tuum praemium magnum (n) � ���� ������ ��������;
�) vestrum desiderium pium (n) � ���� ����� ���������.
2. ����������� 䳺����� � praesens indicatīvi actīvi � ������� imperatīvus:
teneo, ui, tentum, ēre;
mitto, misi, missum, ĕre.
3. ��������� ������ � ������ ������ ��������:
insulārum, equos, exempla, locis, imperia, frumentō, metalli, discipŭlum, caelum, amīcos, rusticōrum.
4. ������� ����� ���������, ���������� � �������� ������ ������� �������� ���������� ����:
pratum, templum, curricŭlum, aedificium, studium.
5. ���������� ���������� �����:
a foro, de elephantis, inter domĭnos, sine loco, in hortum, apud popŭlos.
6. �������� ��������� � ����������:
Mult� agricŏl� prope silv� habĭtant.
Discipŭl� fabŭl� de lup� avĭd� narrat.
7. ������� � ���������, ���������, �������, ����������, ��������� ��� �����, �� ���������� �� ��������� ���������� ������ -arius, -orium, ‑mentum. �������� ���� ���:
���.: �������, ���������, ����������, �������, ...
a���.: notary, ...
��.: Notar, ...
��.: notaire, ...
�����.: notario, ...
8. ³� ���� ���������� ��� ������� �������� ��������:
�������, ���������, ������, ���������, �������, ����, ������, ���������, ���, ������������, ����������, ��������.
����� ����� � �������� � ������������ ����� ��� ���� ��������� ����. � �� ����������� �������� �� ����������� ����� ����: ���������, ������� �� c��������� � ������ �������� �� ������ ����������� � nominatīvus singulāris, � � �������� ������ ������ ������ ��������� -is. ��������� � ����� ���� �ᒺ������� ��� ���� �����: �� ����������� ���� � �� �������� -�. ����� ����� ����� ��������� ����� ���������� �����, ����� ����� ����� � ����� ������� �����. �� ������ ����� (������ ����� �����) ������� ����� � ������� �� -ĭ, �� ������� ������ ���������� �����.
���������� �������� � N�m. s��g. ����������� ���������� ���� ������� �������� ���� �������� ����� � ������������ (����� �� ��������� s) � ������������� (��� s).
1. ������, �� ����������� �� -c, -g, -t, -d, ��������� ����������� ��������:
Nom. sing. |
Gen. sing. |
������ |
rex lux civĭtas palus |
reg-is luc-is civitāt-is palūd-is |
reg- (rec + s > rex) luc- (luc + s > lux) civitāt- (civitāt + s > civĭtas) palūd- (palūd + s > palus) |
2. ������ �� -1, -r, -n, -s ��������� ������������ ��������:
Nom. sing. |
Gen. sing. |
������ |
consul victor flumen flos |
consŭl-is victōr-is flumĭn-is flor-is |
consŭl- victōr- flumĭn- flor- |
������� ������ �������� ������ ����� ���������� �� �������� �� �������� ������� ������, �� ��� �����'��������� �� ����� � nom�n�tīvus � g�n�tīvus singulāris. �� ������ g�n�tīvus singulāris ����� ��������� ��������� ������ ��������, ��������� ��������� -is:
Nom. sing |
Gen. sing |
������ |
homo |
homĭnis |
homĭn- |
radix |
radīcis |
radīc- |
regio |
regiōnis |
regiōn- |
tempus |
tempŏris |
tempŏr- |
� �������� �������� ������ ����� ����������� �� ��������� ��������, ����� � nom�n�tīvus � g�n�tīvus singulāris, ��� � g�n�tīvus singulāris �������� ��������� �� ����� ��������� -is, � � ������� ����� ������: functio, ōnis, f � �������; latus, ĕris, n � ������� ����. ���� ������ � nom�n�tīvus � g�n�tīvus singulāris ��������, �� � �������� ��������� ����� ��������� �������� ������ -is: vallis, is, f � ������; nubes, is, f � �����.
������� ��������� �������� ������ �����:
����� |
Singulāris |
Plurālis |
||||
Casus |
�� |
�� |
||||
m |
f |
n |
m |
f |
n |
|
Nom. |
-s (-x) ��� ������� |
-s (-x) ��� ������� |
������� |
-es |
-es |
-a, -ia |
Gen. |
�-is |
-is |
-is |
-um -ium |
-um -ium |
-um -ium |
Dat. |
�-i |
-i |
�-i |
-ĭbus |
�-ĭbus |
�-ĭbus |
Acc |
�-em |
-em |
�=Nom. |
�-es |
�-es |
-a, -ia |
Abl. |
�-e, -i |
-e, -i |
�-e, -i |
�-ĭbus |
�-ĭbus |
-ĭbus |
Voc. |
�=Nom. |
�=Nom |
�=Nom. |
=Nom. |
=Nom. |
=Nom. |
������ ��������� ������� �������� ������ ����� ���������� �� ����������� � �������� ����� � �� ��������. � ����� ���� ���������� ����� ��������, �� ��� ��������� ����� � ��� ������� (���� g�n�tīvus plurālis) ����� ��� ��� ���������, �� � ����� � ������� �� ����������� � ����� � g�n�tīvus plurālis � �� �������� � ������� �� ��������. ��� ������� ������ ����� ���������� ������.
����, ����� ����� ������ ���������� �� ��� �����: ����������, ������� � �����.
���� � ��������� ���������� ����������, ������� � ����� ���� �������� ������ ����� ������ ������� �������:
����� |
³����� |
||
Abl. sing |
Gen. plur |
Nom., Acc., Voc. plur. (������� ��) |
|
���������� |
-e |
-um |
-a |
������� |
-i |
-ium |
-ia |
����� |
-e |
-ium |
-a |
�� ������ ���������� ����� �������� ������������� �������� ����� ����������� ����, ������ ���� ���������� �� ���� �����������: auctor, ōris, m � �������; aetas, ātis, f � ��; genus, ĕris, n � ��, ���.
������ ���������� �������� ���������� �����:
homo, ĭnis, m � ������; lex, legis, f � �����; corpus, ŏris, n � ���:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
homo, lex, corpus |
homĭn-es, leg-es, corpŏr-a |
Gen. |
homĭn-is, leg-is, corpŏr-is |
homĭn-um, leg-um, corpŏr-um |
Dat. |
homĭn-i, leg-i, corpŏr-i |
homin-ĭbus, leg-ĭbus, corpor-ĭbus |
Acc. |
homĭn-em, leg-em, corpus |
homĭn-es, leg-es, corpŏr-a |
Abl. |
homĭn-e, leg-e, corpŏr-e |
homin-ĭbus, leg-ĭbus, corpor-ĭbus |
Voc. |
homo, lex, corpus |
homĭn-es, leg-es, corpŏr-a |
�� ������ ������� ����� �������� ��������� �����������, �������� ������� �������� ������� � ���������� ���� � ������� �� -ĭ:
1. ����������� ������ ���������������� ������ ����� ���������� �� ��� �����. �� ����� ����� �������� ����������� � ������� �� -ri- � ������ �������� �����������: -er (m), -is (f), -e (n): celĕber, bris, bre � ����������, �, �; acer, acris, acre � �������, �, �.
�� ����� ����� �������� ����������� � ����� �������� �����������: -is (m,f), -e (n): brevis, e � ��������, �, �; levis, e � ������, �,�.
�� ������ ����� ������� ����������� � ������� �� -nt- ��� -c- � ����� ������� ����������, ������� ��� ����� ����. ³��������� �� ����������� ������ ����� � ������� �� -ĭ: ingens, ingentis � ����������, �, �; felix, īcis � ��������, �, �.
������ ���������� ����������� ������ �����:
�) � ������ �������� �����������: acer (m), acris (f), acre (n)
����� |
Singulāris |
Plurālis |
|||
г� |
m |
f |
n |
m, f |
n |
³����� |
|||||
Nom. |
�cer |
�cr-is |
�cr-e |
�cr-es |
�cr-ia |
Gen. |
�cr-is |
acr-is |
acr-is |
acr-ium |
acr-ium |
Dat. |
�cr-� |
acr-� |
acr-� |
acr-ĭbus |
acr-ĭbus |
Acc. |
�cr-em |
acr-em |
acr-e |
acr-es |
acr-ia |
Abl. |
�cr-� |
acr-� |
acr-� |
acr-ĭbus |
acr-ĭbus |
Voc. |
�cer |
�cr-is |
�cr-e |
�cr-es |
�cr-ia |
�) � ����� �����������: brevis (m, f), breve (n)
����� |
Singulāris |
Plurālis |
|||
г� |
m, f |
n |
m, f |
n |
|
³����� |
|||||
Nom. |
brev-is |
brev-e |
brev-es |
brev-ia |
|
Gen. |
brev-is |
brev-is |
brev-ium |
brev-ium |
|
Dat. |
brev-� |
brev-� |
brev-ĭbus |
brev-ĭbus |
|
Acc. |
brev-em |
brev-e |
brev-es |
brev-ia |
|
Abl. |
brev-� |
brev-� |
brev-ĭbus |
brev-ĭbus |
|
Voc. |
brev-is |
brev-e |
brev-es |
brev-ia |
|
�) � ����� ������� ����������: ingens (m, f, n), ingentis (Gen. Sing.)
����� |
Singulāris |
Plurālis |
||
г� |
m, f |
n |
m, f |
n |
³����� |
||||
Nom. |
ingens |
ingens |
ingent-es |
ingent-ia |
Gen. |
ingent-is |
ingent-is |
ingent-ium |
ingent-ium |
Dat. |
ingent-� |
ingent-� |
ingent-ĭbus |
ingent-ĭbus |
Acc. |
ingent-em |
ingens |
ingent-es |
ingent-ia |
Abl. |
ingent-� |
ingent-� |
ingent-ĭbus |
ingent-ĭbus |
Voc. |
ingens |
ingens |
ingent-es |
ingent-ia |
�� ����������� ������ ����� ����������������� ��� ������������ ��� � ����������� � ����� �������� ����������� �� ‑ālis, -ĭlis, ‑bĭlis, -āris.
���������:
criminālis, e � �����������, �, � |
morālis, e � ���������, �, � |
fatālis, e � ���������, �, � |
naturālis, e � �����������, �, � |
formālis, e � ����������, �, � |
nominālis, e � ����������, �, � |
fundamentālis, e � ���������������, �, � |
originālis, e � ��贳�������, �, � |
generālis, e � �����������, �, � |
personālis, e � ������������, �, � |
geniālis, e � ���������, �, � |
rationālis, e � ������������, �, � |
intellectuālis, e � ���������������, �, � |
mobĭlis, e � �������, �, � |
legālis, e � ��������, �, � |
stabĭlis, e � ��������, �, � |
liberālis, e � ����������, �, � |
populāris, e � ��������, �, � |
locālis, e � ���������, �, � |
disciplināris, e � �������������, �, � |
manuālis, e � ����������, �, � |
regulāris, e � ���������, �, � |
memoriālis, e � �����������, �, � |
civīlis, e � ��������, �, � |
�� ������� ����� �������� �������� ���������� ����, �� � ��������� ������ ������ ����������� �� -e, -al, -ar. ���������: mare, maris, n � ����; anĭmal, ālis, n � �������; exemplar, āris, n � ������, �������.
������ ���������� �������� ������� �����:
����a |
Singulāris |
Plurālis |
||||
³����� |
n |
n |
n |
n |
n |
n |
Nom. |
mare |
anĭmal |
exemplar |
mar-ia |
animal-ia |
exemplar-ia |
Gen. |
mar-is |
animāl-is |
exemplār-is |
mar-ium |
animal-ium |
exemplar-ium |
Dat. |
mar-� |
animāl-� |
exemplār-� |
mar-ĭbus |
animal-ĭbus |
exemplar-ĭbus |
Acc. |
mare |
anĭmal |
exemplar |
mar-ia |
animal-ia |
exemplar-ia |
Abl. |
mar-� |
animāl-� |
exemplār-� |
mar-ĭbus |
animal-ĭbus |
exemplar-ĭbus |
Voc. |
mare |
anĭmal |
exemplar |
mar-ia |
animal-ia |
exemplar-ia |
1. �� ������ ������� ����� �������� �������� ������� ������������� �������� ������� ����, �� � ��������� ������ ������ ����������� �� -is:
turris, is, f � ����, ����� puppis, is, f � �����
secūris, is, f � ������ febris, is, f � �������
sitis, is, f � ������ tussis, is, f � ������.
2. �� �������� ������ ���������� ����� ����������� ����� ��� � ���� �� -is:
Neapŏlis, is, f � �������; Tibĕris, is, m � ҳ�� (�� ����� ���� � ��������� ����).
3. �� �������� ������ ���������� ����������� �������� ������� ���� ��������� ���������� �� -sis: basis, is, f � ������; dosis, is, f � ����; prognōsis, is, f � �������: analysis, is, f � ����� �� ��.
��������� ������ ������ ��� �������� ���������� �� -im.
������ ���������� ��������:
secūris, is, f; Neapŏlis, is, f; analysis, is, f
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
|||
Nom |
secūr-is |
Neapŏl-is |
�nalys-is |
secūr-es |
analys-es |
Gen. |
secūr-is |
Neapŏl-is |
analys-is |
secur-ium |
analys-ium |
Dat. |
secūr-i |
Neapŏl-i |
analys-i |
secur-ĭbus |
analys-ĭbus |
Acc. |
secūr-im |
Neapŏl-im |
analys-im |
secūr-es |
analys-es |
Abl. |
secūr-i |
Neapŏl-i |
analys-i |
secur-ĭbus |
analys-ĭbus |
Voc. |
secūr-is |
Neapŏl-is |
�nalys-is |
secūr-es |
analys-es |
�� ������� ����� �������� ������� vis, f � ����, ��������� �� ������� � ����� �� vi-, �� -ī � �����. � ����� ��������� ������ ����� �������� � ���������� ������ ������. ����� ������� ������� �� ��������� ������ ������, �� ��������� �������, ������� ‑s ���������� � -r �� ������� ��������� (vises ���������� � vires).
³��������� �������� vis:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom |
vis |
vires |
Gen. |
� |
virium |
Dat. |
� |
virĭbus |
Acc. |
vim |
vires |
Abl. |
vi |
virĭbus |
Voc. |
vis |
vires |
�� ������ ����� ����� ��������:
�) ����������� ��������, �� � ��������� ������ ������ ����������� �� -es, -is.
sedes, is, f � �����
clades, is, f � �������
navis, is, f � ��������
testis, is, m, f � �����;
�) ������������� ��������, �� ����� ���������� �������� ������ ������ -is ����� �� ��������� �����:
urbs, urbis, f � ����
ars, artis, f � ���������, �������
fons, fontis, m � �������
os, ossis, n � �����.
������ ���������� ��������:
civis, is, m, f � ���������� (��); nubes, is, f � �����; pars, partis, f � �������; os, ossis, n � �����
Casus |
Singulāris |
|||
Nom. |
civ-is |
nub-es |
pars |
os |
Gen. |
civ-is |
nub-is |
part-is |
oss-is |
Dat. |
civ-i |
nub-i |
part-i |
oss-i |
Acc. |
civ-em |
nub-em |
part-em |
os |
Abl. |
civ-e |
nub-e |
part-e |
oss-e |
Voc. |
civ-is |
nub-es |
pars |
os |
Casus |
Plurālis |
|||
Nom. |
civ-es |
nub-es |
part-es |
oss-a |
Gen. |
civ-ium |
nub-ium |
part-ium |
oss-ium |
Dat. |
civ-ĭbus |
nub-ĭbus |
part-ĭbus |
oss-ĭbus |
Acc. |
civ-es |
nub-es |
part-es |
oss-a |
Abl. |
civ-ĭbus |
nub-ĭbus |
part-ĭbus |
oss-ĭbus |
Voc. |
civ-es |
nub-es |
part-es |
oss-a |
̳���� ����� ����������� �� ���������� ����� ������ �������� ������ ������� �� -ium.
����i���. |
�� ����������� ������, �� �������, ����������: �) ��������: pater, tris, m � ������; mater, tris, f � ����; frater, tris, m � ����; iuvĕnis, is, m, f � ����, ������; canis, is, m, f � ������ �� ����; �) �����������: dives, ĭtis � �������, �, �; pauper, ĕris � �����, �, �; vetus, ĕris � ������, �, �; princeps, ĭpis � ������, �, �; partĭceps, ĭpis � ���������, �, � �� ����. |
������� Nom. sing. ������ ����� ����������� ������������ ��������, ��������� �� �������� �����. ����� �� ����������� �� ���������: uxor, ōris, f � �������, virgo, ĭnis, f � ������, pater, tris, m � ������.
����� ����, �������, ����� � ������� ����, ��������� �� ��������.
��������� nominatīvus i genetīvus singulāris � ����� ������������ �� � genus masculīnum:
Nom. sing. |
Gen. sing. |
Nom. sing. |
Gen. sing. |
-o |
-ōnis |
sermo |
sermōnis |
-ĭnis |
homo |
homĭnis |
|
-or |
-ōris |
victor |
victōris |
-os |
-ōris |
mos |
moris |
-er |
-ĕris |
carcer |
carcĕris |
-es |
-tis |
miles |
milĭtis |
-dis |
pes |
pedis |
|
-ex |
-ĭcis |
apex |
apĭcis |
Ƴ����� �� � genus feminīnum:
Nom. sing. |
Gen. sing. |
Nom. sing. |
Gen. sing. |
-as |
-ātis |
civĭtas |
civitātis |
-us |
-ūtis |
virtus |
virtūtis |
-ūdis |
pecus |
pecūdis |
|
-is ����������� |
-is |
navis |
navis |
-es ����������� |
-is |
nubes |
nubis |
-s � ����������� ����������� |
-tis |
ars |
artis |
-x |
-cis |
arx |
arcis |
-gis |
lex |
legis |
|
-do |
-ĭnis |
fortitūdo |
fortitudĭnis |
-go |
-ĭnis |
imāgo |
imagĭnis |
-io |
-ōnis |
oratio |
oratiōnis |
������� �� � genus neutrum:
Nom. sing. |
Gen. sing. |
Nom. sing. |
Gen. sing. |
-ma |
-ătis |
poēma |
poēmătis |
-al |
-ālis |
vectīgal |
vectigālis |
-ar |
-āris |
exemplar |
exemplāris |
-c |
-tis |
lac |
lactis |
-e |
-is |
ovīle |
ovīlis |
-en |
-ĭnis |
carmen |
carmĭnis |
-ur |
-ŭris -ŏris |
fulgur robur |
fulgŭris robŏris |
-us |
-ŏris -ĕris |
tempus onus |
tempŏris onĕris |
-t |
-ĭtis |
caput |
capĭtis |
1. �������� ��������� ���� ����������� �� -o, -or, -os, -er, -es (�������������), -ex.
�������
Feminīna |
Neutra |
arbor, arbŏris, f � ������ |
aequor, aequŏris, n � ���� cor, cordis, n � ����� marmor, marmŏris, n � ������ |
dos, dotis, f � ����� |
os, ossis, n � ����� os, oris, n � ���� |
linter, lintris, f � ����� |
ver, veris, n � ����� |
gaster, gastris, f � ���� |
iter, itinĕris, n � ������ tuber, tubĕris, n � ������ cadāver, cad�vĕris, n � ���� papāver, papavĕris, n � ��� piper, pipĕris, n � ������ |
merces, mercēdis, f � ����� seges, segĕtis, f � ���� quies, quiētis, f � ����� |
|
2. �������� ������� ���� ����������� �� -as, -us (Gen. -ūtis, ‑ūdis), -is (�����������), -es (�����������), -s (� ��������� �����������), ‑x, -do, -go, -io.
�������
Masculīna |
Neutra |
ordo, ordĭnis, m � ������� pugio, pugiōnis, m � ������� elephas, elephantis, m � ���� as, assis, m � �� (������) calix, calĭcis, m � ����� cortex, cortĭcis, m � ���� grex, gregis, m � ����� amnis, amnis, m � ���� crinis, crinis, m � ����� collis, collis, m � ������ fascis, fascis, m � �����, ����� finis, finis, m � �����, ���� mensis, mensis, m � ����� ignis, ignis, m � ������ orbis, orbis, m � ���� panis, panis, m � ��� piscis, piscis, m � ���� cinis, cinĕris, m � ���� lapis, lapĭdis, m � ����� pulvis, pulvĕris, m � �����, ��� sanguis, sanguĭnis, m � ���� dens, dentis, m � ��� fons, fontis, m � ������� mons, montis, m � ���� pons, pontis, m � ��� |
�ondo, n (�����������) � ����� fas, n (�����������) � �������� �����; ��, �� �������� nefas, n (�����������) � ��, �� �� ��������, ������������ vas, vasis, n � ��������
|
3. �������� ���������� ���� ����������� �� -ma, -l (-al), -ar, -c, -e, ‑en, -ur, -us, -t.
�������
Masculīna |
Feminīna |
sal, salis, m � ��� sol, solis, m � ����� vultur, vultŭris, m � ����� lepus, lepŏris, m � ���� mus, muris, m � ���� |
tellus, tellūris, f � �����
|
� �� ����� ����� ������� ���� ���� ��������. � ����� ���� � ���� ��������, �� � ������ ��������� ������ ��������, �� � �����: aedes, aedis, f � ����, aedes, aedium, f � ��, �������, finis, finis, m � ����, ������, fines, finium, m � �������, ��������, pars, partis, f � �������, partes, partium, f � ���� ������, ����� �� ��.
1. �� ������ ����� �������� ����� ���� ����� � �������� �� �u�, �ov�, �� �������� �� �������� �ou�, ���������: bos (������, ��), Iuppĭter (�����). ������� vas, vasis, n (��������) � ����� ���������� �� ������� ������, � � ������ � �� ������.
2. �������� ���������� ���� ��������� ���������� �� -ma � ���������� � �������� ������� ������� ����� ��������� -is ������ -ĭbus.
Singulāris |
||||
Nom. |
bos, m, f � ������, �� |
vas, n � �������� |
systema, n � ������� |
Iuppĭter, m � ����� |
Gen. |
bovis |
vasis |
systemătis |
Iovis |
Dat. |
bovi |
vasi |
systemăti |
Iovi |
Acc. |
bovem |
vas |
systema |
Iovem |
Abl. |
bove |
vase |
systemăte |
Iove |
Voc. |
bos |
vas |
systema |
Iuppĭter |
Plurālis |
||||
Nom. |
boves |
vasa |
systemăta |
� |
Gen. |
boum |
vasōrum |
systemătum |
� |
Dat. |
bubus (bobus) |
vasis |
systemătis |
� |
Acc. |
boves |
vasa |
systemăta |
� |
Abl. |
bubus (bobus) |
vasis |
systemătis |
� |
Voc. |
boves |
vasa |
systemăta |
� |
����� ����� ������: ����� ������ (�� ������� ���� ������ � �������� ������ ������), ����� ����� (� ��������� ������ ������).
1. ����� ����� ����� �������� ������ � ��������� �������� ��������� ���������� ��������� ��������� ���� ������ �����, ���� � ��������� ������ ������ ���������� �� -�s (� �������� ������ ������ �� -ātis).
���������:
Nominatīvus singulāris |
Genetīvus singulāris |
Natrii sulfas Codeīni phosphas |
Natrii sulfātis Codeīni phosphātis |
2. ����� ����� ����� �������� ������ � ������ �������� ��������� ���������� ��������� ��������� ���� ������ �����, ���� � ��������� ������ ������ ���������� �� -is (� �������� ������ ������ �� -ītis).
���������:
Nominatīvus singulāris |
Genetīvus singulāris |
Kalii arsēnis Natrii nitris |
Kalii arsenītis Natrii nitrītis |
����� ����� �� ����������� -as, -is � ���������� ������ ����� ��������� ���� (������� � ������� ����).
3. ����� ����� ����� ����������� ������ ���������� ��������� ���������� ���� ����� �����, ���� � ��������� ������ ������ ���������� �� -ĭdum (� �������� ������ ������ ��������� -�).
���������:
Nominatīvus singulāris |
Genetīvus singulāris |
Kalii iodĭdum Natrii bromĭdum |
Kalii iodĭdi Natrii bromĭdi |
4. ����� ������ ����� ����������� �� ���� ������� ����� ���������� �� ����� ����� ������� hydro-.
���������:
Natrii carbōnas |
Natrii hydrocarbōnas |
5. ����� �������� ����� ����������� �� ���� ������� ����� ���������� �� ����� ����� ������� sub-.
���������:
Bismŭthi nitras |
Bismŭthi subnitras |
�������� ����� ����� ������������ �� ��������� ���� ���������� � ������ ��������:
-as (ātis) = ��: |
sulfas, ātis, m |
������� |
-is (ītis) = ��, ��: |
arsēnis, ītis, m nitris, ītis, m |
������ ����� |
-ĭdum (i) = ��, ��: |
sulfĭdum, i, n iodĭdum, i, n |
������ ����� |
��������� �������� ������ ����� ����������� �� 䳺������ ����� (������� � �����). ��������������� ���� ��������� ��䳺������ ��������:
1. ³� ������ ����� �� ��������� ������ -tor, -sor ����������� �������� ��������� ����, �� ��������� �����, ��� 䳺:
condūco, duxi, ductum, ĕre � �������������� � conductor, ōris, m � ���������;
collĭgo, legi, lectum, ĕre � ������� � collector, ōris, m � ������, 璺������;
comprĭmo, pressi, pressum, ĕre � ������� � compressor, ōris, m � �������.
��� ��� ����������� ������������� �������� � ��������� (���������, �������, ����������, ���������) �����: �������, �������������, ���������, ���������, �����������, �������� �� ��.
2. ³� ������ ������� �� ��������� ������ -or ����������� �������� ��������� ���� �� ��������� ����� �� ��������:
odōro, āvi, ātum, āre � ������� � odor, ōris, m � �����;
caleo, ui, �, ēre � ���� ������ � calor, ōris, m � �������.
3. ³� ������ ����� �� ��������� ������ -tio, -sio ����������� �������� ������� ���� �� ��������� ����� 䳿 �� �����:
ago, egi, actum, ĕre � ������, ���� � actio, ōnis, f � ��������, ���;
concipio, cepi, ceptum, ĕre � ��������� � conceptio, ōnis, f � ����������;
praecēdo, cessi, cessum, ĕre � ��� �������� � praecessio, ōnis, f � �����������, �������.
�������� ����� ���� ������ ������ ������. � ���������������� ���� ����� ������ � ���� ������: ���������� �������� ������ ������ � demonstratio � ����� � ������� ������ � demonstra�tiōnis � ������ demonstration � ����. ��. die Demonstration, ����. � the demonstration, ��. � la démonstration. � ��������� ��� ���������� ��������� ������ ���� ���������� �������� ������� ���� �� -���: ��������, ��������.
4. ³� ������ ����������� �� ��������� ������ -(i)tāt ����������� ��������� �������� ������� ���� �� ��������� �����:
liber, ĕra, ĕrum � ������, a, e � libertas, ātis, f � �������;
verus, a, um � ��������, a, e � verĭtas, ātis, f � ������.
5. ³� ������ ����������� �� ��������� ������ -(i)tūdo ����������� �������� ������� ���� �� ��������� ���������� �� �����:
amplus, a, um � ��������, a, � � amplitūdo, ĭnis, f � ��������;
longus, a, um � ������, a, e � longitūdo, ĭnis, f � �������.
6. ³� ������ ����������� �� ��������� ������ -tas ����������� �������� ������� ����, �� ��������� �����:
universus, a, um � ���������, a, e � universĭtas, ātis, f � ��������, ���������;
humānus, a, um � �������, a, e � humanĭtas, ātis, f � �������, ��������.
7. ³� ������ ������� �� ��������� ������ -men ����������� �������� ���������� ���� �� ��������� ������ ��� ������� 䳿:
nomĭno, āvi, ātum, āre � �������� � nomen, ĭnis, n � �����, ���;
medĭco, āvi, ātum, āre � �����������, ������� � medicāmen, ĭnis, n � ���� ��������, ���.
8. ³� ������ �������� �� ��������� �������� -ālis, e ����������� ����������� ������ ����� �� ��������� ����������, ��������� �� ������:
natūra, ae, f � ������� � naturālis, e � ���������, �, �;
locus, i, m � ���� � locālis, e � �������, �, �;
natio, ōnis, f � �����, ����� � nationālis, e � ������������, �, �.
9. ³� ������ �������� �� ��������� �������� -āris, e ����������� ����������� ������ ����� �� ��������� ������, �����, ���������:
militia, ae,f � �������� ������ � militāris, e � ���������, �, �;
popŭlus, i, m � ����� � populāris, e � ��������, �, �.
10. ³� 䳺������ ����� ������� �� ��������� �������� -ĭlis, e ����������� ����������� �� ��������� �����:
frango, fregi, fractum, ĕre � ������, ������� � fragĭlis, e � ������, a, e, �������, a, e;
utor, uti, usus sum � ������������� � utĭlis, e � ��������, a, e.
11. ³� ������ ������� �� ��������� ������ -bĭlis, e ����������� ����������� � ��������� �����, ���������:
sto, steti, ātum, āre � ������ � stabĭlis, e � ��������, �, �.
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
�. De conditorĭbus Romae
Titus Livius, scriptor Romanōrum, fabŭlam de Romŭlo et Remo, conditorĭbus Romae, narrat. In Latio rex Numĭtor regnat. Amulius fratrem Numitōrem, regem Albae Longae, regno privat. Amulius quoque nepōtes Numitōris Romŭlum et Remum in flumĭne demergĕre iubet. Ministri regis Amulio non parent et puĕros parvŭlos in flumĭnis ripa ponunt. Ibi lupa puĕros invĕnit et nutrit. Postea pastor regius puĕros edŭcat. Puĕri paulātim adolescent. Pastor Romŭlo et Remo veritātem apĕrit. Fratres Amulium occīdunt et regnum avo Numitōri reddunt. Romŭlus postea rex civitātis fit et oppĭdum novum nomĭne Roma condit.
II. De patria nostra
Patria nostra Ucraīna (Roxolania) est terra Eurōpae. In patria nostra multae silvae sunt, quae bestiis abundant. Montes metalla contĭnent: aurum, argentum, ferrum. Campi fertĭles sunt. In patria nostra varia animalia habĭtant: tauri, vaccae cum vitŭlis, oves cum agnis, caprae cum haedis, gallīnae. Alia animalia in terra, alia in aēre, alia in aqua vivunt. In silvis betŭlae, fagi, fraxĭni et quercus sunt. In hortis nostris pruni, mali, cerāsi crescunt.Omnes incŏlae patriae nostrae impigre labōrant. Homĭnes terras perăgunt, altos montes supĕrant. Agricŏlae laetas segĕtes parant. Incŏlae terrae nostrae urbes magnas aedifĭcant. Nomĭna scriptōrum in patria nostra honorāta sunt. Poetae artes litterasque colunt et amoenitātem arvōrum cantant. Carmĭna poetārum multis hominĭbus patriae nostrae magnam delectatiōnem parant, ideo in ore et pectŏre homĭnum sunt. Poētae clari non modo patriam suam honōrant, sed genĕr� humāno ornamenta sunt. Caput patriae nostrae Kiovia est. Kiovia est urbs magna et clara. Ibi multa et pulchra aedificia, templa, theatra et monumenta sunt.
��. De mari
Magna est pulchritūdo maris, magna utilĭtas. Aqua maris salsa est. Multa flumĭna in maria influunt. Rupes litŏrum maris saepe altae sunt. In mari multae plantae crescunt et mira animalia vivunt. Ităque poētae non recte mare infecundum appellant. Natūra marium varia est: alia maria calĭda, alia frigĭda sunt. Inter Eurōpam et Afrĭcam est mare Internum. Multa maria Graecis et Romānis ignōta sunt. Deus flumĭnum et marium est Neptūnus.
III. De avĭbus
In silvis multae aves sunt. Aves alas habent. Plumae sunt quasi vestis avium. Vere voces multārum avium aures homĭnum delectant. Aves nonnullae nuntii sunt veris. Autumno aves in alias regiōnes avŏlant, nonnullae autem hiĕme in regionĭbus frigĭdis manent. Ibi saepe famem extrēmam tolĕrant.Ut leo rex bestiārum, ita aquĭla regīna avium est. Aquĭlam regīnam avium appellāmus, nam nulla avis aquĭlam robŏre supĕrat.
2. ���������� ���������� �����:
1. ��� ���� ���������� ������� ��.
2. ����� � ��������� ���������� � ������ ��� (�� ��� ����), ����, ��� � ���� ��������.
3. ����� �������� ������ �������, ������� � �����.
4. ���� ��������� ����� ��� �� ��������, ��� �� �������, ��� �� ������.
1. Salus popŭli suprēma lex est. � ����� ������ � �������� �����. ֳ����� ���� ������, ���, 3, 8: Illis salus popŭli suprēma lex esto � �������� ������� ��� ��� ����� ���� ����� ������.
2. Dura lex, sed lex. � ������� �����, ��� � �����.
3. Repetitio mater studiōrum est. � ���������� � ���� ��������.
4. Consuetūdo est altĕra natūra. � ������ � ����� �������. ֳ����� ���� ���� ����� � ���� ���, V, 25, 74: Consuetudĭne quasi altĕra quaedam natūra efficĭtur. � ������� ������� ����������� ����� ���� �������. ���������, ���������, �, 11, 1370�.
5. Amīcus Plato, sed magis amīca verĭtas est. � ������ ��� ����, ��� ������ �������. ������, ������, 91 �: ���� �� ���� ���������, �� ����� ������ ������ ��� �������, � ����� ��� ������. ���������, �ͳ�������� �����, �, 4, 1096: ��� �������� � ������ �������� �����. ���������� ��������� ������ � ����� ���������� ����: ������ ��� ����, ��� ��������� ������� � ������.
6. Amīci fures tempŏris sunt. � ���� � ��������� ����.
7. Quot capĭta, tot sententiae (sensus). � ������ ����, ������ �����. (���� ���� ���� �� ������ � �.���������). ��������, �������, ��, 4, 14: Quot homĭnes, tot sententiae � ������ �����, ������ �����. �������, �������, ��, 1, 26-27:
Cástor gáudet equís, ovó prognátus eódem
Púgnis: quót capitúm vivúnt, totidém studiórum
Mília�
������ � ����� ����; ���� ����, �� � ���� ���� � ������, �
��� ��������. ������ ���� � ������ � ������ �����.
�������� �.��������.
8. O tempŏra, o mores! � � ����, � �����! ֳ�����, �������� ����� ������, �, 1.
9. Ab imo pectŏre. � ³� ������ �����.
10. Aurea mediocrĭtas. � ������ ��������. ������� ��������� �����, ������ ������ ��������� ������� ������� (65-8 ��. �� �.�.), �� ��������� � ��䳻, �� ��� ˳���� ������, 10, 9-10:
Aúreám quisquís mediócritátem
Díligit tutús caret óbsoléti
Sórdibús tectí caret ínvidénda
Sóbrius aúla.
������ ������� ��� ��������,
��� �� ����� ���� � � �������� ���,
ͳ ������� �� � ����� �� ����
�������� ������.
�������� �.��������.
������ ������� �������� ������������ �� ������� ���� �� ���� �������, � � � ������� ���������. �� ������ ���� ������� ����� ����� �������� ���� �� ���������� ���� � ������� ������� ������. ����� ��� ��� ˳���� ������, 10 � ����������� ������� ����� �� ����� �������� ����������� �������������� ����, ���������� ������ ����� ���� �� � ���������� �� �������, ��� � � ���糿 � ����� � ��������� ����.
11. Alma mater. � ����-������������.
12. Sancta simplicĭtas. � ����� ��������.
13. Ultĭma ratio regum. � ������� ����� ������.
14. Ars longa, vita brevis est. � ��������� ����, ����� �������.
15. Mens sana in corpŏre sano. � ������� ����� � � ��������� ��. ������ (60-127) �������, �, 356: Órandúm (e)st ut sít mens sán(a) in córpore sáno. � ����� �������, ��� � ��������� �� ��� �������� ���.
16. Quod licet Iovi, non licet bovi. � �� ��������� �������, �� �� ��������� �����.
17. Lege artis. � �� ������� ���������.
18. Panem et circenses! � ���� � �������!
19. Urbi et orbi. � ̳��� (����� ����) � ����� (������� ������������� ���� ��������� ������������ ����).
�bundo, āvi, ātum, āre (+Abl.) � ���� � ��������
accipio, cepi, ceptum, ĕre � ����������
adolesco, olēvi (olui), ultum, ĕre � ���������, �����
aedifĭco, āvi, ātum, āre � ��������, ������������
aër, aëris, m � ������
ala, ae, f � �����
Alba Longa, ae, f � ����� �����, ��������� ���� � ����� �� �������� ���� �� ����
almus, a, um � �����������, �, �
alter, ĕra, ĕrum � �����, �, �, ����, �, � �� ����
amoenĭtas, ātis, f � �����
Amulius, ii, m � �����, ���� �������
anĭmal, ālis, n � �������
aperio, perui, pertum, īre � ���������
apex, apĭcis, m � �������
appello, āvi, ātum, āre � ��������
ars, artis, f � ���������
arvum, i, n � ����, ����
aureus, a, um � �������, �, �
auris, is, f � ����, ����
avis, is, f � ����
avŏlo, āvi, ātum, āre � �������
avus, i, m � ��
betŭla, ae, f � ������
bos, bovis, m, f � ��, ���
brevis, e � ��������, �, �
caelestis, e � ��������, �, �
calĭdus, a, um � ������, �, �
canto, āvi, ātum, āre � ������
capra, ae, f � ����
caput, ĭtis, n � ������, �������
carmen, ĭnis, n � ���, ����
cerāsus, i, f � �����
circenses, ium, m � ��������
civis, is, m, f � ����������
civĭtas, ātis, f � �������
commūnis, e � �������, �, �
condĭtor, ōris, m � ���������
condo, dĭdi, dĭtum, ĕre � �����������
consuetūdo, ĭnis, f � ������
contineo, tinui, tentum, ēre � ������, �������
corpus, ŏris, n � ���, ������
cresco, crevi, cretum, ĕre � �����
delectatio, ōnis, f � ��������, �����������
deleo, ēvi, ētum, ēre � ���������
demergo, mersi, mersum, ĕre � ��������, ������������, ������
discordia, ae, f � �������
edŭco, āvi, ātum, āre � ����������
extrēmus, a, um � ������, �, �
fabŭla, ae, f � �����, �������
fagus, i, f � ���
fames, is, f � �����
fertĭlis, e � ���������, �, �
fio, factus sum, ĕri � ���������, ������
firmo, āvi, ātum, āre � ���������
floreo, ui, �, ēre � �����
flumen, ĭnis, n � ���
fons, fontis, m � �������
frater, tris, m � ����
fraxĭnus, i, f � ����
frigĭdus, a, um � ��������, �, �
fur, furis, m � �����
generālis, e � ��������, �, �
genus, ĕris, n � ��, ���
grandis, e � �������, �, �
gravis, e � ������, �, �
haedus, i, m � �����
hiems, hiĕmis, f � ����
homo, ĭnis, m � ������
honorātus, a, um � ��������, �, �, ���������, �, �
honōro, āvi, ātum, āre � �����������, ��������
ibi � ���
ideo � ����, � �������
ignōtus, a, um � ��������, �, �
impigre � ��������
imus, a, um � ��������, �, �, ���������, �, �
infecundus, a, um � �����������, �, �
influo, fluxi, fluxum, ĕre � �������, ���������
invenio, veni, ventum, īre � ���������
iubeo, iussi, iussum, ēre � ����������, �����
labor, ōris, m � �����, ����
laetus, a, um � ��������, �, �, �������, �, �
Latium, ii, n � �����, ������� ���� ҳ��������� �����, ������ �� ��������
leo, ōnis, m � ���
lex, legis, f � �����
licet, licuit, ēre � ���������, �����
litus, ŏris, n � ����� ����
lupa, ae, f � �������
magis � �����
malus, i, f � ������
maneo, mansi, mansum, ēre � ����������
mare, is, n � ����
mater, tris, f � ����
mediocrĭtas, ātis, f � ��������
mens, mentis, f � �����, �����
minister, tri, m � �����
mirus, a, um � ������, �, �
mons, montis, m � ����
monumentum, i, n � ��������
mos, moris, m � ������
narro, āvi, ātum, āre � ����������
nepos, ōtis, m � ����, �������
Neptūnus, i, m � ������, ��� ����
nix, nivis, f � ���
nomen, ĭnis, n � �����, ���
non modo�, sed etiam � �� �����..., � �
novus, a, um � �����, �, �
nullus, a, um � �����, �, �, ������, �, �
Numĭtor, ōris, m � ������, ����������� ��������� ����� �����, �� ������ � ����
nutrio, īvi, ītum, īre � ��������
occīdo, cīdi, cīsum, ĕre � �������
omnis, e � ����, ���, ���
oppĭdum, i, n � ����
orbis, is, m � ����� ����, ���
ornamentum, i, n � ��������
os, oris, n � ����, ���
ovis, is, f � ����
panis, is, m � ���
pareo, ui, ĭtum, ēre (+Dat) � ����������
paro, āvi, ātum, āre � ��������
parvŭlus, a, um � ���������, �, �, ���������, �, �
pastor, ōris, m � ������
paulātim � �������, ���������
pax, pacis, f � ���
pectus, ŏris, n � �����, �����
perăgo, ēgi, actum, ĕre � ���������, �������
Plato, ōnis, m � ������ (427�347 ��. �� �.�.), �������� ������ V ��. �� �.�.
pluma, ae, f � ���
pono, posui, posĭtum, ĕre � ������
popŭlus, i, m � �����
privo, āvi, ātum, āre (+Abl) � ����������
provincia, ae, f � ��������
prunus, i, f � �����
puer, ĕri, m � �������, ������
pulchritūdo, ĭnis, f � �����
quasi � �������
quercus, us, f � ���
quoque � �����
quot�, tot � ������..., ������
ratio, ōnis, f � �����, �����
recte � ���������
reddo, dĭdi, dĭtum, ĕre ����������
regīna, ae, f � ������
regio, ōnis, f � �����, �崳��
regius, a, um � ��������, �, �
regno, āvi, ātum, āre � �������, ��������
Remus, i, m � ���, ����-������� ������
repetitio, ōnis, f � ����������
rex, regis, m � ���
ripa, ae, f � �����
robur, ŏris, n � ����
Romŭlus, i, m � �����, ����������� ��������� ����
rupes, is, f � �����, �����
salsus, a, um � �������, �, �
salūber, bris, bre � �������, �, �, ��������, �, �
salus, ūtis, f � �����, ��������, �������
sanctus, a, um � ���������, �, �
sanus, a, um � ��������, �, �
scriptor, ōris, m � ����������
seges, ĕtis, f � ����
sententia, ae, f � �����, �����, ��������
sidus, ĕris, n � �����
simplicĭtas, ātis, f � ��������
summus, a, um � ��������, �, �
supĕro, āvi, ātum, āre � ������������, ����������
suprēmus, a, um � ��������, �, �
taurus, i, m � ��, ���
tego, texi, tectum, ĕre � ���������
tempus, ŏris, n � ���
Titus Livius, i, ii, m � ��� ˳�� (59 �. �� �.�. � 17 �. �.�.), �������� ����������
tolĕro, āvi, ātum, āre � ����������, ������
ultĭmus, a, um � �������������, �, �, �������, �, �
urbs, urbis, f � ����
ut�, ita � ��..., ���
utilĭtas, ātis, f � �������
vectīgal, ālis, n � ��������, �������
ver, veris, n � �����
verĭtas, ātis, f � ������, ������
vestis, is, f � ����
vitŭla, ae, f � ������
vox, vocis, f � ����, �����
�������� ��������... ��� � aut� aut
����, �, � � albus, a, um
������� � apex, ĭcis, m
���������� � civis, is, m, f
������� � civĭtas, ātis, f
����� � concordia, ae, f
��������� � firmo, āvi, ātum, āre
��� � pax, pacis, f
��������, �, � � summus, a, um
������� � discordia, ae, f
���������� � accipio, cepi, ceptum, ĕre
��������� � tego, texi, tectum, ĕre
�������� � provincia, ae, f
��������� � deleo, ēvi, ētum, ēre
��� � nix, nivis, f
���, ���� � ităque
1. ����������� ���������������:
labor gravis (m) � ����� �����; salus commūnis (f) � ������ �����; ars generālis (f) � ������� ���������; sidus caeleste (n) � ������� �����; vectīgal grande (n) � ������� ��������; fons salūber (m) � ������ �������.
2. ��������� ������� ����� � ����� �������� ������ �����:
carminĭbus, in apĭce, per carmĭna, sine delectatiōne, famium, ex aëre, trans montem, mentem, tempŏrum, apud aves, in pace, orbi, fluminĭbus, panem, per os, regiōnes, consuetudĭnis, in maria.
3. ������� ����� ��������� ������ ������ �������� ������ ����� �� ������ �������� ������ ������:
�) ��������� � ������� ����: aëris, amoenitātis, apĭcis, artis, auris, avis, civis, civitātis, consuetudĭnis, famis, furis, hiĕmis, leōnis, moris, nivis, pacis, ratiōnis, scriptōris;
�) ���������� ����: animālis, capĭtis, carmĭnis, corpŏris, flumĭnis, genĕris, litŏris, maris, nomĭnis.
4. ������� ����� ��������� ������ �������:
tempus, ŏris, n; civis, is, m, f; repetitio, ōnis, f; regio, ōnis, f; homo, ĭnis, m; mare, is, n; litus, ŏris, n.
5. ���������, �� ���� ���������� ��� ���������� �������� ��������:
������������, ��������, ������, �������, �������, ���������, ���������, ���������, �������, �����������, ������, ��������, ��������, ����, ����������, �����, ���������, �崳��, ��������, ����������, ���������.
6. ������� � ���������, ���������, �������, ���������� �� ��������� ��� �����, �� ���������� �� ��������� ���������� ������ -tor, -sor, -or, -tio, -sio. �������� ���� ���:
���: ������, ...
����: lecturer, ...
��: der Lektor, ...
��: lecteur, ...
���: lector, ...
Imperfectum indicatīvi actīvi ����������� ���������� �� ������ ������� ������ -bā- (��� I�II 䳺����) i -ēbā- (��� III�IV 䳺����) �� �������� ��������:
Singulāris |
Plurālis |
1. -m |
1. -mus |
2. -s |
2. -tis |
3. -t |
3. -nt |
������ ���������� 䳺��� I-IV 䳺���� � �mperfectum indicatīvi actīvi:
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Singulāris |
||||
1. |
laudā-ba-m |
docē-ba-m |
leg-ēba-m |
audi-ēba-m |
2. |
laudā-ba-s |
docē-ba-s |
leg-ēba-s |
audi-ēba-s |
3. |
laudā-ba-t |
docē-ba-t |
leg-ēba-t |
audi-ēba-t |
Plurālis |
||||
1. |
lauda-bā-mus |
doce-bā-mus |
leg-ebā-mus |
audi-ebā-mus |
2. |
lauda-bā-tis |
doce-bā-tis |
leg-ebā-tis |
audi-ebā-tis |
3. |
laudā-ba-nt |
docē-ba-nt |
leg-ēba-nt |
audi-ēba-nt |
³��������� ���������� 䳺����� sum, esse (����)
����� |
Singulāris |
Plurālis |
1. |
er-a -m |
er-ā -mus |
2. |
er-a -s |
er-ā -tis |
3. |
er-a -t |
er-a -nt |
Futūrum I (primum) indicatīvi actīvi �����������:
�) ��� 䳺��� �-�� 䳺���� ���������� �� ������ ������� ������ -b- i �������� ���������� �������� (���. praesens indicatīvi actīvi ��� ��� 䳺�����) �� �������� �������� ����������� ����:
Singulāris |
Plurālis |
1. -o |
1. -mus |
2. -s |
2. -tis |
3. -t |
3. -nt |
�) ��� 䳺��� ���-IV 䳺���� ���������� �� ������ ������� ������ -a- (��� 1-� ����� ������) � ������ -ē- (��� ��� ����� ���) �� �������� �������� �������� ������������ ����:
Singulāris |
Plurālis |
1. -m |
1. -mus |
2. -s |
2. -tis |
3. -t |
3. -nt |
������ ���������� 䳺��� �-IV 䳺���� � futūrum I (primum) indicatīvi actīvi:
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Singulāris |
||||
1. |
laudā-b-o |
docē-b-o |
leg-a-m |
audi-a-m |
2. |
laudā-b-i-s |
docē-b-i-s |
leg-e-s |
audi-e-s |
3. |
laudā-b-i-t |
docē-b-i-t |
leg-e-t |
audi-e-t |
Plurālis |
||||
1. |
lauda-b-ĭ-mus |
doce-b-ĭ-mus |
leg-ē-mus |
audi-ē-mus |
2. |
lauda-b-ĭ-tis |
doce-b-ĭ-tis |
leg-ē-tis |
audi-ē-tis |
3. |
laudā-b-u-nt |
docē-b-u-nt |
leg-e-nt |
audi-e-nt |
³��������� ���������� 䳺����� sum, esse (����)
����� |
Singulāris |
Plurālis |
1. |
er-o |
er-ĭ-mus |
2. |
er-i-s |
er-ĭ-tis |
3. |
er-i-t |
er-u-nt |
�������� ���� ���� ������� ������� (praesens, �mperfectum, futūrum I (primum) ����������� �� ��������� ����� ����� �������� ����������. ���������� ��������� � ���, �� � � ��������� ����.
������ ��������� ���� ������� ������� ��������� �����:
Singulāris |
Plurālis |
1. -or/-r |
1. -mur |
2. -ris |
2. -mĭni |
3. -tur |
3. -ntur |
������ ���������� 䳺��� �-IV 䳺���� � praesens, �mperfec�tum, futūrum I (primum) indicatīvi passīvi:
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Praesens indicatīvi passīvi |
||||
Singulāris |
||||
1. |
laudā-or =laud-or |
doce-or |
leg-or |
audi-or |
2. |
laudā-ris |
docē-ris |
leg-ĕ-ris |
audī-ris |
3. |
laudā-tur |
docē-tur |
leg-ĭ-tur |
audī-tur |
Plurālis |
||||
1. |
laudā-mur |
docē-mur |
leg-ĭ-mur |
audī-mur |
2. |
lauda-mĭni |
doce-mĭni |
leg-i-mĭni |
audi-mĭni |
3. |
lauda-ntur |
doce-ntur |
leg-u-ntur |
audi-u-ntur |
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
�mperfectum indicatīvi passīvi |
||||
Singulāris |
||||
1. |
laudā-ba-r |
docē-ba-r |
leg-ēba-r |
audi-ēba-r |
2. |
lauda-bā-ris |
doce-bā-ris |
leg-ebā-ris |
audi-ebā-ris |
3. |
lauda-bā-tur |
doce-bā-tur |
leg-ebā-tur |
audi-ebā-tur |
Plurālis |
||||
1. |
lauda-bā-mur |
doce-bā-mur |
leg-ebā-mur |
audi-ebā-mur |
2. |
lauda-ba-mĭni |
doce-ba-mĭni |
leg-eba-mĭni |
audi-eba-mĭni |
3. |
laud�-ba-ntur |
doce-ba-ntur |
leg-eba-ntur |
audi-eba-ntur |
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Futūrum I (primum) indicatīvi passīvi |
||||
Singulāris |
||||
1. |
laudā-b-or |
docē-b-or |
leg-a-r |
audi-a-r |
2. |
lauda-b-ĕ-ris |
doce-b-ĕ-ris |
leg-ē-ris |
audi-ē-ris |
3. |
lauda-b-ĭ-tur |
doce-b-ĭ-tur |
leg-ē-tur |
audi-ē-tur |
Plurālis |
||||
1. |
lauda-b-ĭ-mur |
doce-b-ĭ-mur |
leg-ē-mur |
audi-ē-mur |
2. |
lauda-b-i-mĭni |
doce-b-i-mĭni |
leg-e-mĭni |
audi-e-mĭni |
3. |
lauda-b-u-ntur |
doce-b-u-ntur |
leg-e-ntur |
audi-e-ntur |
���������� ����� 䳺����� ����������� ���� ��������� ����� (Infinitīvus praesentis passīvi):
� |
�� |
��� |
IV |
laudā-ri |
docē-ri |
leg-i |
audī-ri |
1. � 䳺������ ����� 䳺����� � ������ ���� ������ ����������� ���� ������� �������� ������ ������� -ā ��������� � �������� ���������� -� � ���� -�.
2. � ����������� ��� � 䳺������ ������ 䳺����� �� � ����������� ��� � 䳺������ ����� �� ����� 䳺���� �� ������� (�������) �� �������� ���������� ������������ �������� ������: ����� -s, -t, ‑m ������������ -ĭ-; ����� -r � -ĕ-; ����� -n � -u-.
3. � 䳺������ �������� 䳺����� � ����������� ��� � ����� ���� ������� �� ������� � �������� ���������� ������������ ‑u-.
������� ������� ������:
1. praesens � �������� ���;
2. �mperfectum � ������� ��� ������������ ����;
3. futūrum I (primum) � �������� ��� (������).
��� ��� ���� ��������� ����� ������:
�) ��������� �� ����� ������ � ������ ������� (������ ����������� 䳿);
�) ������� ������ ��������� ���������� ����.
³������� �� ���� ������ ���������� �� ��������� ������. ��������� �������:
��� |
������ |
����� |
������ ��������� |
praesens |
������� |
�� |
���������� ���� |
�mperfectum |
������� |
-bā- (���� 䳺�.) -ēbā- (�����V 䳺�.) |
���������� ���� |
futūrum I (primum) |
������� |
-b- (���� 䳺�.) -a-, -ē- (�����V 䳺�.) |
���������� ���� |
1. ��� ���������� �������� 䳿 � ������� ����������� ��������� ������ ablatīvus instrumenti (������� ��������). ³� ������� �� ��������� ���?, ���� ��������� ���������� ��? ���������: Monumenta homĭnum illustrium florĭbus ornantur. � ��������� ������� ����� ����������� ������.
2. ��� ���������� �����, ��� 䳺, � ������� ����������� ��������� ������ ablatīvus auctōris (������� ����� �����), ���� ��������� � ������������ a (ab). ³� ������� �� ���������, ��� ������ ��? � ������������� �� ��������� ���� �������� ������� ������ � ������ � ���������� ������� ����������� ��������. ���������: Patria nostra a poētis laudātur. � ����� ������������ ���� ����������. (���� ���������� �������������� �������).
�� �������� ���������� ��������:
�) ille, illa, illud � ���, ��, �� (����� �� ������������� �������);
�) iste, ista, istud � ���, ��, ��; ���, ��, �� (����� �� ������� ������� �����);
�) is, ea, id � ���, ��, ��; ���, ��, ��; ��, ����, ����;
�) hic, haec, hoc � ���, ��, �� (����� �� �������, ���� ���������� �� ����, ��� ��������).
������ ���������� ����������, �� ����������� ����� � ����� ����� (�������� � ������� �� �� ������ ������, ������ � �� ������) � ����� �������������:
�) � �������� ������ ������ ���� ����� ��������� -īus (m, f, n);
�) � ���������� ������ ������ ��������� -� (m, f, n).
������ ���������� ���������� is, ea, id:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
is (m), ea (f), id (n) |
e-i (ii) (m), e-ae (f), e-a (n) |
Gen. |
e-īus (m, f, n) |
e-ōrum (m, n), e-ārum (f) |
Dat. |
e-ī (m, f, n) |
e-is (iis, is) (m, f, n) |
Acc. |
e-um (m), e-am (f), id (n) |
e-os (m), e-as (f), e-a (n) |
Abl. |
e-ō (m, n), e-ā (f) |
e-is (iis, is), (m, f, n) |
�� �������� ���������� ��������: qui (m), quae (f), quod (n) � ����, ���, ���; ���, ���, ��; ������, �����, �����.
³��������� �������� ���������� qui (m), quae (f), quod (n):
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
qui (m), quae (f), quod (n) |
qu-i (m), qu-ae (f), qu-ae (n) |
Gen. |
cu-īus (m, f, n) |
qu-ōrum (m, n), qu-ārum (f) |
Dat. |
cu-ī (m, f, n) |
qu-ĭbus (m, f, n) |
Acc. |
qu-em (m), qu-am (f), quod (n) |
qu-os (m), qu-as (f), qu-ae (n) |
Abl. |
qu-ō (m, n), qu-ā (f) |
qu-ĭbus (m, f, n) |
Casus |
Singulāris |
Nom. |
�� |
Gen. |
sui |
Dat. |
sibi |
Acc. |
se |
Abl. |
se |
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
�. De nummis Romanōrum
In multis Romanōrum nummis unā e parte Minervae caput, ex altĕra � navis imāgo erat. Ităque puĕri Romāni ludum, qui �caput aut navis� nominabātur, agēbant. Pro exemplo Marcus, nummum in terram iaciēbat et clamābat: �Navis!�, sed nummus altĕra parte cadēbat.
Tum Lucius nummum iaciēbat iterumque �Navis!� clamābat; nunc autem nummus eā partē cadēbat, ubi imāgo navis erat. Ob eam rem Lucius victoriam reportābat.
Erant etiam alii nummi. In una parte eōrum littĕrae erant, quae verbum �ROMA� formābant, ex adversa parte � Victoriae deae imāgo, quae duos aut tres equos agēbat.
Nummi Romanōrum erant aēnei, argentei et aurei. Usitāti nummi apud Romānos erant: as, sestertius et denarius. As erat nummus aēneus, monēta minĭma. Nummus assē maior erat sestertius, id est libra. Quinque asses pares erant duōbus sestertiis; decem asses � denario. Denarius erat nummus argenteus.
II. De arte libraria Romae
Apud vetĕres Romānos opĕra scriptōrum a servis transcribebantur. Unus ex illis dictābat, relĭqui calămis, atramento tinctis, scribēbant. Ita uno tempŏre multa exemplaria librōrum parabantur. Alii libri erant in charta scripti, ex papyro parāta, alii in membrāna, ex corio facta.
Singŭlae pagĭnae, inter se conglutinātae, in umbilīcum volvebantur, unde libri appellabantur �volumĭna�; ea in scriniis servabantur. In foro Romāno erant multae tabernae bibliopolārum, ex quĭbus libri in ultĭmas terras imperii Romāni dimittebantur. Romae homĭnes divĭtes saepe cum summo studio magnas bibliothēcas sibi comparābant.
III. De Euclīde
Euclīdes Megarensis saepe Athēnas visitābat. In Athēnis sermōnes Socrătis audiēbat. Athenienses magnō odiō in Megarenses flagrābant. Cives Athenārum Megarensĭbus Athēnas visitāre vetābant. Incŏlae Athenārum dicēbant: �Si vir Megarensis in urben venĕrit, gravĭter puniētur.� At Euclīdes poenam gravem non timēbat. Mathematĭcus longam vestem muliĕbrem induēbat, caput velābat et Athēnas properābat, ubi cum Socrăte disputābat. Deinde, sub lucem, in longa veste muliebri et cum capĭte velāto Megăram revertebātur.
IV. Aetas aurea reddĭtur (Vergilius)
Nun� aetas magna atque nova incĭpit. Puer nascĭtur ac gens aurea venit. Mundus metū gravī liberabĭtur. Puer ille deōrum vitam accipiet deosque vidēbat et ipse videbĭtur ab illis. Mundum virtutĭbus antīquis reget. Simul atque laudes et facta parentis legĕre et virtūtem scire potĕrit, agri beāti fructus dulces hominĭbus omnĭbus parābunt. Remanēbunt tamen pauca scelĕra. Homĭnes mare navĭbus temptābunt et urbes muris cingent. Erunt etiam altĕra bella, atque itĕrum Trōiam Achilles magnus mittētur.
Ubi autem aetas fortis hunc puĕrum virum faciet, maria relinquentur a vectorĭbus, nec nautae pecuniae causā merces mutābunt. Agricŏla robustus tauros iugo liberābit; non rastris humus tangētur; omnis terra omnia feret.
2. ���������� ���������� �����:
1. ������ ������ �������, ������� � ������ ������� ��������� ��������� ����.
2. ����� ���������, ������ � ���� ��������� ������ ��������.
3. ������ �������� �����������, ���������� � ���� ����������� ������.
1. Clavus clavo pellĭtur. � ���� ������ ���������.
2. De te fabŭla narrātur. � ��� ���� ����� ��������.
3. Tertium non datur. � �������� �� ������.
4. Nullum pericŭlum sine pericŭlo vincĭtur. � ͳ��� ��������� ��� ��������� �� ������������.
5. Ferrum ferro acuĭtur. � ����� ���������� ������.
6. Avaritia neque copia, neque inopia minuĭtur. � ������� �� ���������� � ��������, �� ����������.
7. Contraria contrariis curantur. � ���������� ������� �����������.
8. Diabŏlus non est tam ater, ac pingĭtur. � �� ����� �������� ����, �� ���� �������.
9. Quaerĭte et inveniētis. � ������� � ��������.
10. Magna est verĭtas et praevalēbit. � ������ ������ � ���� ��������.
11. Aut inveniam viam, aut faciam. � ��� ������ ������, ��� �������� (�� ���).
12. Qui semĭnat mala, metet mala. � ��� � ���, ��� ��� � �����.
13. Ut salūtas, ita salutabĕris. � �� �� ������, ��� � ���� ���������.
accipio, cepi, ceptum, ĕre � ����������
Achilles, is, m � �����, ��� ����� � �����, ����� ��������� ����
acuo, acui, acūtum, ĕre � ��������
adversus, a, um � �����������, �, �
aēneus, a, um � �����, �, �
aetas, ātis, f � ��
ager, gri, m � ����, �����
ago, ēgi, actum, ĕre � �����, ����, �����
alter, ĕra, ĕrum � ������, �, �, �����, �, �
alter, ĕra, ĕrum � ���� �� ����, �����, �, �
apud (Acc) � �, �����
argenteus, a, um � ������, �, �
as, assis, m � ��, ������� ������, ������� 327,45 �
ater, tra, trum � ������, �, �, ��������, �, �
Athēnae, ārum, f � ����� (����), ����� �����
atramentum, i, n � �������
aureus, a, um � �������, �, �
avaritia, ae, f � �������
beātus, a, um � �����������, �, �, ��������, �, �
bibliopōla, ae, m � ��������������
cado, cecĭdi, casūrus, ĕre � ������
calămus, i, m � ����
caput, ĭtis, n � ������
castīgo, āvi, ātum, āre � ������
centum � ���
cingo, cinxi, cinctum, ĕre � ���������, ����������
clamo, āvi, ātum, āre � �������
clavus, i, m � ����, ����
compăro, āvi, ātum, āre � ����������, ��������
conglutinātus, a, um � �������, �, �
contrarius, a, um � �����������, �, �
copia, ae, f � �������, ���������
corium, ii, n � ����
curo, āvi, ātum, āre � �������, �����������
decem � ������
deinde � ����, ������
denarius, ii, m � ������, ������� ����� ������, ������� 10 ��� 16 ����
diabŏlus, i, m � ����, ������
dico, dixi, dictum, ĕre � ��������
dicto, āvi, ātum, āre � ������ ������, ���������
dimitto, dimīsi, dimissum, ĕre � ���������
dispŭto, āvi, ātum, āre � ����� �������, �����������
dives, ĭtis � �������, �, �
dulcis, e � ��������, �, �, �����, �, �
duo, duae, duo � ���
emendo, āvi, ātum, āre � ����������
Euclīdes, is, m � ����� (444�369 ��. �� �.�.), ��������� �������� ���������� �����, ����� �������, ���������, ������� ������� ������� V�IV ��. �� �.�.
exemplum, i, n � �������; pro exemplo � ���������
fabŭla, ae, f � �����, ������
facio, feci, factum, ĕre � ������
factum, i, n � ����, ������, ��
factus, a, um � ������������, �, �
fero, tuli, latum, ferre � �����, ������
flagro, āvi, ātum, āre � �����, ������
formo, āvi, ātum, āre � ����������, ���������
fortis, e � ��������, �, �, �������, �, �
fructus, us, m � ���, �������
gens, gentis, f � �����
gravis, e �� ������, �, �
gravĭter � �����
humus, i, f � �����, �����
iacio, ieci, iactum, ĕre � ������
imāgo, ĭnis, f � ����������, �������
incipio, cepi, ceptum, ĕre � ��������
induo, dui, dūtum, ĕre � �������
inopia, a�, f � ������
invenio, veni, ventum, īre � ���������
ităque � ����, ����� �����
itĕrum � �� ���, �����, � ������ ����
iugum, i, n � ����
laus, laudis, f � �����, �����, �����, ������
liber, bri, m � ������
libĕro, āvi, ātum, āre � ��������
libra, ae, f � �������� ����, ������� 327,45 �
librarius, a, um � ���������, �, �
ludus, i, m � ���
maior, maius � ������, �, �
mare, is, n � ����
mathematĭcus, i, m � ���������
Megăra, ae, f � �����, ���� �� ����� �� ���� (���)
Megarensis, e � ���������, �, �
membrāna, ae, f � ������ ���������
merces, ēdis, f � �����, ����������, �����
meto, messui, messum, ĕre � ����
metus, us, m � �����
Minerva, ae, f � ̳�����, ������, ������������� ���� � ��������, �������, ����
minĭmus, a, um � ���������, �, �
minuo, minui, minūtum, ĕre � ����������
mitto, misi, missum, ĕre � ��������
monēta, ae, f � ������, �����
muliebris, e � ������, �, �
mundus, i, m � ���, ������
murus, i, m � ����, ������
muto, āvi, ātum, āre � ����������, �������������, �����������, ���������
narro, āvi, ātum, āre � ����������
nascor, natus sum, nasci � �������������, ��������
navis, is, f � ��������, �����
nomĭno, āvi, ātum, āre � ��������
nummus, i, m � ������, �����
nunc � �����
ob eam rem � � �������
odium, ii, n � ���������
omnis, e � ������, �, �, ������, �, �, �����, �����, �. �
opus, ĕris, n � ���
oro, āvi, ātum, āre � �������, �������
pagĭna, ae, f � �������
papyrus, i, m � ������
par, paris � �����, �, �
parātus, a, um � ������������, �, �
parens, entis, m, f � �������������, ���������, �����
paro, āvi, ātum, āre � ��������, ��������
pars, partis, f � �������
paucus, a, um � �����, �, �, ���������, ������, ����, �����, �������
pello, pepŭli, pulsum, ĕre � ����, ��������
pericŭlum, i, n � ���������
pingo, pinxi, pictum, ĕre � ��������, ���������
poena, ae, f � ����
possum, potui, posse � �����
praevaleo, ui, �, ēre � ���� ��������, ���� �������
propĕro, āvi, ātum, āre � ������
puer, ĕri, m � ������, �������
punio, īvi, ītum, īre � ������
quinque � ����
raster, tri, m � ������
rego, rexi, rectum, ĕre � ��������, ���������
relinquo, liqui, lictum, ĕre � ��������, ���������, ������
relĭquus, a, um � �����, �, �, �����
remaneo, nsi, nsum, ēre � ����������, ����������
reporto, āvi, ātum, āre � ����� �����, ���������;
revertor, rti, rti (reversus sum) � �����������
robustus, a, um � �������, �, �
salūto, āvi, ātum, āre � �����
scelus, ĕris, n � ������, ������
scio, īvi, ītum, īre � �����
scrinium, ii, n � ������
scriptor, ōris, m � ����������
scriptus, a, um � ���������, �, �
semĭno, āvi, ātum, āre � ����
sermo, ōnis, m � �����, �������
servo, āvi, ātum, āre � ��������
servus, i, m � ���
sestertius, ii, m � ���������, ������� ����� ������, �� 217 �. �� �.�. ���������� 2,5 ����, ����� 4 ����
signum, i, n � ����, �����, ����������
simul � ���������, �����, ������
singŭlus, a, um � ������ ������, �, �
Socrătes, is, m � ������ (469�399 ��. �� �.�.), �������� ������
solus, a, um � ����� ����, �, �, ������, �, �
taberna, ae, f � ����, ���������
tam � ��������
tango, tetĭgi, tactum, ĕre � �����������, ��������
taurus, i, m � ��, ���
tempto, āvi, ātum, āre � �����������, �������������
timeo, ui, �, ēre � �������
tinctus, a, um � ��������, �, �
transcrībo, scripsi, scriptum, ĕre � ������������
tres, tria � ���
Troia, ae, f � ����, ���� � ���� �糿, ����������� �� �������� ó�������
ubi � ����
ultĭmus, a, um � �������������, �, �, �������, �, �
umbilīcus, i, m � ��������, �����
unde � �����
urbs, urbis, f � ����
usitātus, a, um � ����������������, �, �
ut..., ita � ��..., ���
vector, ōris, m � �����������
velo, āvi, ātum, āre � ���������
venio, veni, ventum, īre � ���������
verĭtas, ātis, f � ������
vestis, is, f � ����
vetus, ĕris � ������, �, �
victoriam reportāre � ��������� ��������
vinco, vici, victum, ĕre � ����������
vir, i, m � ������
virtus, ūtis, f � ����, �������
virtūtes, um, f � ������ �������, ������� ������
visĭto, āvi, ātum, āre � ���������
volvo, volvi, volūtum, ĕre � ��������, �������
�������� ������������ � magister, tri, m
���������� � civis, is, m, f
������ � amicitia, ae, f
������ � semper
����� � concordia, ae, f
��������� � firmo, āvi, ātum, āre
��������� � modestia, ae, f
���������, �, � � studiōsus, a, um
����� � discipŭlus, i, m
1. ��������� ���������� 䳺���:
�) � imperfectum indicatīvi actīvi:
clamāre I |
timēre II |
dicĕre III |
punīre IV |
clamābam |
timēbam |
dicēbam |
puniēbam |
�) � futūrum I indicatīvi actīvi:
narrāre I |
praevalēre II |
vincĕre III |
sentīre IV |
narrābo |
praevalēbo |
vincam |
sentiam |
2. ����������� 䳺����� � praesens, �mperfectum, futūrum I indicatīvi actīvi et passīvi:
salutāre I � �����; exercēre II � ���������; scribĕre III � ������; invenīre IV � ���������.
3. ��������� ����� ����� 䳺��� � ���������� ���������� �����:
�mendor, flagrabāmus, formātur, induuntur, metētis, minuebantur, nominabĕris, ages, castigātur, comparābis, curāmur, dimittit, disputa�mĭni, pellĭtur, servabātur.
4. ����������� ���������������:
ea imāgo praeclāra (f) � �� ��������� ����������
qui iuvĕnis nobĭlis (m) � ���� ����������� ����
id nomen immortāle (n) � �� ���������� ���.
5. ³� ���� ���������� ��� �������� �������� ��������:
�����, ����������, �������, ����������, �����������, �����, ������, ������, ���������, ������, ��������, ������, ������, �����, ��������, �����, �����������, ����, ������, �����, ������, ���������, �����, ����������, ����������, �������, ����, ��������, ������.
�� �������� ����� �������� �������� ��������� � ���������� ���� � ������� �� ‑ŭ. � ��������� ������ ������ �������� ��������� ���� ����������� �� -us , ���������� ���� �� -u. ���������� ������� ����� � ��������� �������� ������ ������ -us (m, n).
���������:
casus, us, m � �������, ������ genu, us, n � �����, ��
usus, us, m � ��������, ����� cornu, us, n � ��, �����
contractus, us, m � �������� veru, us, n � ������.
�������:
�� �������� ����� �������� ���� �������� ������� ���� �� ‑us, �� ���������:
acus, us, f � ����� anus, us, f � ����� ����
manus, us, f � ���� portĭcus, us, f � ��������, ������
nurus, us, f � ������� socrus, us, f � ��������
quercus, us, f � ��� pinus, us, f � �����
tribus, us, f � �����, ����� Idus, uum, f � ��� (13 ��� 15 ����� �����)
domus, us, f � ��
������ ���������� �������� �������� �����:
fructus, us, m � ���, �����; cornu, us, n � ��
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
fruct -us, corn -u |
fruct -us, corn -ua |
Gen. |
fruct -us, corn -us |
fruct -uum, corn-uum |
Dat. |
fruct -ui, corn -u |
fruct -ĭbus, corn -ĭbus |
Acc. |
fruct -um, corn -u |
fruct -us, corn-ua |
Abl. |
fruct -u, corn -u |
fruct -ĭbus, corn -ĭbus |
Voc. |
fruct -us, corn -u |
fruct -us, corn-ua |
³��������� �������� domus, us, f:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
dom -us |
dom -us |
Gen. |
dom -us |
dom -uum (dom -ōrum) |
Dat. |
dom -ui |
dom -ĭbus |
Acc. |
dom -um |
dom -os |
Abl. |
dom -o |
dom -ĭbus |
Voc. |
dom -us |
dom -us |
���� ����� �������� domus ���������� � ������� ���������� ����: domum � ������; domo � � ����; domi � �����.
� ���������� � �������� ������� ������� ��������� -ŭbus ����� ��� ��������:
artus, us, m � ����, ������
tribus, us, f � �����, �����
lacus, us, m � �����
quercus, us, f � ���
specus, us, m � ������
�������� quercus, us, f � ��� � specus, us, m � ������ � ���������� � �������� ������� ������� ������ ���� ��������� ����� -ĭbus �� ‑ŭbus.
Nota bene! |
�����������! ��������� -us � ��������� ������ ������ ������ ��������� � ��������� ���. �� ��������� ����� �������� ��������� ���� ����� �����, �������� ������� � ���������� ���� ������ �����, � ����� �������� ��������� ���� �������� �����. ���� ��� ��������� �������� ��� �������� ����� �� ��������� �������� ������ ������. |
�������� ����� �������� � ����������� ��� ��������� ����. �������� �����, �� ����������� �� -��, -(�)�, -�, � ��������� � ��������� ����. ���������: ���, ����, ��������, ��������, �����, �����, ������, ��������, ����, ������, �����, ������, �����, ������, �ᒺ��, ��ᒺ��, ������, ��������, �ള�����, ��������, ����, �������, ����������, ������� �� ����.
�� ���� ����� �������� �������� ������� ���� � ������� �� -ē. � ��������� ������ ������ �������� ���� ����� ����������� �� -es.
���������� ������� ���� ����� � ��������� -ē� (-ĕ�) � �o������ ������ ������.
���������:
series, ēi, f � �����, ����
species, ēi, f � �����, ���, ����
planities, ēi, f � ������, ������
fides, ei, f � ���
spes, spei, f � ����
res, rei, f � ������, ��.
�������.
�� ���� ����� �������� ��� �������� ��������� ����:
1. dies, diēi, m, f � ���� (dies, ēi, f � ������� �����, ����� � ������� ����), ���������: dies certa (������ ����), dies constitūta (������������ ����), ��� dies festus (��������� ����);
2. meridies, ēi, m � ��������, ������.
�������� res � dies ����� ������ � �������. �� ���� �������� ��� ����� �� ���������� � ������, ��� ����� ���� �������� � ��������� ������.
������ ���������� �������� ���� �����:
res, rei, f; dies, ēi, m, f
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
r -es, di-es |
r -es, di-es |
Gen. |
r -ei, di-ēi |
r -erum, di-ērum |
Dat. |
r -ei, di-ēi |
r -ebus, di-ēbus |
Acc. |
r-em, di-em |
r -es, di-es |
Abl. |
r -ē, di-ē |
r -ebus, di-ēbus |
Voc. |
r -es, di-es |
r-es, di-es |
� �������� �� ���������� ������� ������ ��� �� ����� ��������� ������ ���� �������: diēi, ��� fidĕi.
��������������� � ��������� res, rei, f � ������, ��:
res publĭca � �������� ������, ���������, �������
res secundae (plur.) � ��������� ���������, �����
res adversae (plur.) � ����������� ���������, �������
res gestae (plur.) � ������� ���������, ������
res novae (plur.) � ��� ���������, ��������� ���������
res bonae (plur.) � ���� ����, �������
res summae (plur.) � ����������� ������, �������� �����
res frumentaria � ��������
res rustĭca � ������� ������������
res divīnae (plur.) � �����
res familiāris � �����
scriptor rerum gestārum � �������
de rerum natūra � ��� ������� �����.
��������������� � ��������� dies, ēi, m, f � ����:
dies ater � ������ ����
dies natālis � ���� ����������
diem vidēre � ����������
in dies � � ��� �� ����
cum die � � �������� ���
dies tranquillus � ������
ad certam diem � � ������������ �����.
���� �������� ���� ����� ���� ������� � ������ � ����� ������:
canities, ēi,f � canitia, ae, f � ������
materies, ēi,f � materia, ae, f � ������, ��������
luxuries, ēi,f � luxuria, ae, f � �����
plebes, ei, f � plebs, plebis, f � �����, ������� �����.
��������� �������� �������� �����, ������� ���, �� ��������� ����, ��, �������, ����������� �� ������ ����� �� ��������� �������� -tus, -sus, -xus:
audio, īvi, ītum, īre � ������� � audītus,us, m � ����
sto, steti, statum, āre � ������ � status,us, m � ����, ���������
sentio, sensi, sensum, īre � �������� � sensus, us, m � �������
plecto, plexi, plexum, ĕre � ������ � plexus, us, m � ��������.
��������� �������� ���� ����� ����������� �� ��������� �������� -ies, -ities � �������� �� �����:
durus, a, um � �������, a, e � durities, ēi, f � ��������
amārus, a, um � �����, a, e � amarities, ēi, f � ������
planus, a, um � �����, a, e � planities, ēi, f � �������, ������
pauper, ĕris � �����, a, e � pauperies, ēi, f � ������.
SINGULĀRIS |
||||||||||||
³��-�� |
I |
II |
III |
IV |
V |
|||||||
г� |
f |
m |
n |
���������� m, f, n |
������� n, (f) |
����� m, f, n |
m |
n |
f |
|||
Nom. |
a |
us, er, ir |
um |
��� (m, f) |
��� (n) |
e, al, ar (n) |
is (f) |
is, es, x, s (m, f) |
s (n) |
us |
u |
es |
Gen. |
ae |
i |
i |
is |
is |
is |
is |
is |
is |
us |
us |
ei |
Dat. |
ae |
o |
o |
i |
i |
i |
i |
i |
i |
ui (u) |
ui (u) |
ei |
Acc. |
am |
um |
um |
em |
n = Nom. |
e, al, ar |
im |
em |
n = Nom. |
um |
u |
em |
Abl. |
ā |
ō |
ō |
ē |
ē |
ī |
ī |
ē |
ē |
ū |
ū |
ē |
Voc. |
a |
e, er |
um |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
= Nom. |
PLURĀLIS |
|||||||||||||
³���� |
I |
II |
III |
IV |
V |
||||||||
г� |
f |
m |
n |
���������� m, f, n |
������� n, (f) |
����� m, f, n |
m |
n |
f |
||||
Nom. |
ae |
i |
a |
es (m,f) |
a (n) |
ia (n) |
es (f) |
es (m,f) |
a (n) |
us |
ua |
es |
|
Gen. |
ārum |
ōrum |
ōrum |
um |
um |
ium |
ium |
ium |
ium |
uum |
uum |
ērum |
|
Dat. |
is |
is |
is |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ēbus |
|
Acc. |
as |
os |
a |
es |
a |
ia |
es |
es |
a |
us |
ua |
es |
|
Abl. |
is |
is |
is |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ĭbus |
ēbus |
|
Voc. |
ae |
i |
a |
es |
a |
ia |
es |
es |
a |
us |
ua |
es |
|
�. ������ ���������� (Pronomĭna personalia):
ego � �; tu � ��; nos � ��; vos � ��
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
ego, tu |
nos, vos |
Gen. |
mei, tui |
nostri (nostrum), vestri (vestrum) |
Dat. |
mihi, tibi |
nobis, vobis |
Acc. |
me, te |
nos, vos |
Abl. |
me, te |
nobis, vobis |
Voc. |
ego, tu |
nos, vos |
Nota bene! |
�����������! mecum � � ����; tecum � � �����; nobiscum � � ����; vobiscum � � ����. |
�. ������ ���������� (Pronomĭna demonstratīv�):
hic (m), haec (f), hoc (n) � ���, ��, ��
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
hic (m), haec (f), hoc (n) |
hi (m), hae (f), haec (n) |
Gen. |
huius (m,f, n) |
horum (m, n), harum (f) |
Dat. |
huic (m, f, n) |
his (m, f, n) |
Acc. |
hunc (m), hanc (f), hoc (n) |
hos (m), has (f), haec (n) |
Abl. |
hoc (m, n), hac (f) |
his (m, f, n) |
Voc. |
hic, haec, hoc |
hi (m), hae (f), haec (n) |
�. ��������� ���������� (Pronomĭna indefinīta):
quidam (m), quaedam (f), quoddam (n) � ������, �����, �����
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
Nom. |
quidam (m), quaedam (f), quoddam (n) |
quidam (m), quaedam (f), quaedam (n) |
Gen. |
cuiusdam (m, f, n) |
quorundam (m, n), quarundam (f) |
Dat. |
cuīdam (m, f, n) |
quibusdam (m, f, n) |
Acc. |
quendam (m), quandam (f), quoddam(n) |
quosdam (m), quasdam(f), quaedam(n) |
Abl. |
quōdam (m, n), quādam (f) |
quibusdam (m, f, n) |
Voc. |
quidam (m), quaedam (f), quoddam (n) |
quidam (m), quaedam (f), quaedam (n) |
�. �������� ���������� (Pronomĭna negatīva):
nemo � ����; nihil � ���
Casus |
Singulāris |
|
Nom. |
nemo |
nihil |
Gen. |
nullīus (nemĭnis) |
nullīus rei (nihĭli) |
Dat. |
nemĭni (nulli) |
nulli rei |
Acc. |
nemĭnem |
nihil (nil, nihĭlum) |
Abl. |
nullo (nemĭne) |
nullā rē (nihĭlo) |
Voc. |
nemo |
nihil |
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
�. De amicitia
Libĕri matrem rogant: �Mater, multae et pulchrae fabŭlae tibi notae sunt. Narra nobis fabŭlam!�. Tum mater: �Si vobis, � inquit, � fabŭlae meae placent, de duōbus amīcis hodie vobis narrābo. Tacēte!�
Duo amīci per silvam ingentem ambulābant. Subĭto procul ursum magnum vidēbant. Sextus gradu celĕri fugit et arbŏrem ascendit. Publius solus manet et mortem ante ocŭlos habet; sed magistri verba memoriā tenet: �Ursus mortuōrum corpŏra non attingit�. Ităque in terra ut mortuus se prosternit spiritumque contĭnet. Ursus adveniēbat, corpus Publii spectābat, sed homĭnem mortuum putābat et intactum relinquēbat. Ita casu felīci puĕri pericŭlo liberabantur. Tum Sextus per iocum amīcum interrogābat: �Quid tibi ursus in aurem dicēbat?� Et Publius: �Proverbium pulchrum: amīcus certus in re incerta cernĭtur�.
Libĕri matri gratias agēbant et mater: �Et vos, libĕri, � inquit, proverbium aliud memoriā tenēte: res secundae amīcos parant, sed res adversae amīcos probant�.
II. De mutatiōne rerum
Nemo nostrum idem in senectūte, qui erat iuvĕnis. Nemo est mane, qui erat pridie. Corpŏra nostra flumĭnis more rapiuntur: quidquid vides, currit cum tempŏre, nihil ex his, quae vidēmus, manet. Hoc est, quod ait Heraclītus: �In idem flumen bis non descendĭmus�. Manet idem flumĭnis nomen, aqua transmissa est (Senĕca).
III. De Alexandro Macedonio
Fortūna Philippo, Macedŏnum regi, uno die tres iucundas res donābat. Regis aurīga in Olympiis vincēbat; unus e Macedŏnum ducĭbus acri impĕtu hostium exercĭtum superābat; valĭdus filius, Alexander, regi natus erat. Tum sacerdōtes Philippo dicēbant: �Omĭna Alexandro secunda sunt. Infans tuus, inter victorias natus, magna faciet: omnes hostes vincet, regnum tuum augēbit. Alexandri fama per orbem terrārum volābit�.
Philippus sacerdōtum omĭna magno gaudio accipiēbat. Alexandri autem vires in dies crescēbant, quod puer corpus suum saepe exercēbat. Ita valĭdus et fortis adulescens erat.
2. ���������� ���������� �����:
1. � ������ ���� ��� ����� ���: ���� �����, ���� ̳����, ���� �����, ���� �������, ���� ������, ���� ������, ���� �������.
2. ������ ���, ������ � ������� ���.
3. ���� ��������� � ���� ��������� �������� �����, � � ������ � ������ ����.
4. ��� ����� � ��������, ����� � �����.
5. �� �������� �������� ����� ���� �����: ������ � �������� �����.
6. ��������� ���� ����� ���� � �������� ������ ����� ������ ������.
1. Usus est optĭmus magister. � ����� � ��������� �������. ֳ�����, �������� �� ������ ������, IV, 9.
2. Natūra incĭpit, ars dirĭgit, usus perfĭcit. � ������� ������, ��������� ��������, ����� �������.
3. Longae sunt regĭbus manus. � � ���� ���� ����.
4. E fructu arbor cognoscĭtur. � ������ �������� � �����.
5. Amīcus verus amōre, more, ore, re cognoscĭtur. � ³���� ���� �������� � �����, � ��������, � ���� � � �����.
6. Dies diem docet. � ���� ���� ����� �����. ������� ������������ ����� � ���� ������ ѳ�� (�����������, 123): Discípulus est prióris posteriór dies. � ��������� ���� � ����� ������������ ���.
7. Nulla dies sine linea. � ������� ��� ��� �����. ���� C������ (23-79 ��.) � ������������ ����, XXXV, 36, 10 ���������, �� �������� �������� ������� (IV ��. �� �.�.) ��� ������ � ����� �������� �� ������ ����� ���� ���.
8. Pax huic domui. � ��� ����� ����.
9. Ést modus ín rebús; sunt cérti dénique fínes. � ��� �� ��� �����, ������� ��� � ����. �������, �������, ��, 1, 106.
�������� �.��������.
10. Omnia mea mecum porto. � ��� ��� ���� � �����.
11. Suum cuīque. � ������� ���. ��������� ��������� ����� � ������� �������� ��, �� �������� �� ������.
12. Ex nihĭlo nihil fit. � � ����� ��� �� ������. ��������� ��������� ��������� ����������� ������� � �������� ���� ������� �����, �, 145:
Núllam r(em) é nihiló fierí divínitus únquam.
� ��� ����, �� ����� ��� ���������� �� ����.
�������� �.��������.
13. Quisque est faber suae fortūnae. � ����� � ������� �� ���. ֳ ����� �������� ��ﳺ� ����䳺� (IV-III ��. �� �.�.), ������� ������� ��������� �����, ������� ���������� �����, ���� ��������� ������ � ��� ��������� � ��ﳺ�� ������, �� ��������� �� ���� �� ����.
14. Carpe diem! � ���� ������! ���� ����������� �������, ��� ���� ����� ������� � ������ ���� ���, �, ��� ������, 11:
Spém longám resecés. Dúm loquimúr, fúgerit ínvida
Áetas: cárpe diém, quám minimúm crédula póstero.
����� ��� ���: ��������� ���, ���� ������� ���,
��� � ������� ������. ���� ��� ����! � �������� � �� ��.
�������� �.��������.
15. Contra spem spero. � ��� ��䳿 ���������.
accipio, cēpi, ceptum, ĕre � ���������, ����������
acer, cris, cre � �������, �, �
adulescens, entis, m, f � ����, ������
advenio, vēni, ventum, īre � ��������
aequus, a, um � �����, �,�, ��������, �,�
ait � ����
Alexander, dri, m � ��������� �������, ��� �������� (356�323 ��. �� �.�.)
alius, alia, aliud � �����, �, �
ambŭlo, āvi, ātum, āre � ������
amor, ōris, m � �����
anĭma, ae, f � ����
ante (+Acc) � �����
arbor, ŏris, f � ������
ascendo, ndi, nsum, ĕre � ���������
attingo, tĭgi, tactum, ĕre � �����������, ������
augeo, auxi, auctum, ēre � ����������, �����������
aurīga, ae, m � �����
auris, is, f � ����
casus, us, m � �������
celer, ĕris, ĕre � �������, �, �
cerno, crevi, cretum, ĕre � ��������
certus, a, um � �����, �, �, ������, �, �
contineo, tinui, tentum, ēre � ����������, ������
cres�o, crevi, cretum, ĕre � �����
curro, cucurri, cursum, ĕre � ����
cursus, us, m � ��, ����
descendo, ndi, nsum, ĕre � �������, ����������
dirĭgo, rexi, rectum, ĕre � ������������
dono, āvi, ātum, āre � ��������
dux, ducis, m � �����������
exerceo, cui, cĭtum, ēre � ���������
exercĭtus, us, m � ������
faber, bri, m � �������
fama, ae, f � �����, �����
felix, īcis � ��������, �,�
filius, ii, m � ���
flumen, ĭnis, n � ���
fortis, e � ��������, �, �
fructus, us, m � ���
fugio, fugi, fugitūrus, ĕre � ������
gaudium, ii, n � ������
gradus, us, m � ������, ����
gratias agĕre � ��������
hodie � �������
hostis, is, m � �����
idem, eădem, idem � ��� �����, �, �
impĕtus, us, m � ������, �����
incertus, a, um � ���������, �, �, ��������, �, �
incipio, cēpi, ceptum, ĕre � ��������
infans, infantis, m, f � ������, �������
inquam, inquit � ������, ��������
intactus, a, um � ������������, �, �, �����, �, �
interrŏgo, āvi, ātum, āre � ������
iocus, i, m � ����, �������
iucundus, a, um � ��������, �, �, �������, �, �
Iuppĭter, Iovis, m � �����, ��������� ���
iuvĕnis, e � �������, �, �
libĕri, ōrum, m � ���
libĕro, āvi, ātum, āre � ��������
linea, ae, f � ���, �����
Luna, ae, f � ����, ������ �����
Macĕdo, ŏnis, m � ����������
Macedonius, a, um � ������������, �, �
maneo, mansi, mansum, ēre � ����������
Mars, Martis, m � ����, ��� ���� � ������������� �����㳿 (�����㳿)
mater, tris, f � ����
memoriā tenēre � ��������
mens, mentis, f � �����, �����
Mercurius, ii, m � �������, ����� ����
modus, i, m � ���, �����
mors, mortis, f � ������
mos, moris, m � ��������, ������
mutatio, ōnis, f � ����
natus, a, um � ����������, �, �
nomen, ĭnis, n � �����
nonnullus, a, um � ������, �, �
notus, a, um � ������, �, �
ocŭlus, i, m � ���
Olympia, ōrum, n � �������� ����
omen, omĭnis, n � ����, ��������, ���������
optĭmus, a, um � ���������, �, �
orbis terrārum � �����, ���
os, oris, n � ����, �������
pax, pacis, f � ���
perficio, fēci, fectum, ĕre � �����������
Philippus, i, m � Գ���, ������������ ���
placeo, ui, ĭtum, ēre � ����������
porto, āvi, ātum, āre � �����
pridie � ����������
probo, āvi, ātum, āre � �������������, ����������
procul � ������
prosterno, strāvi, strātum, ĕre � ����������
proverbium, ii, n � �������
pulcher, chra, chrum � ������, �, �
puto, āvi, ātum, āre � �������, ������
quis, quid � ���, ��
quisque, quaeque, quidque � �o���, �, �
quisquis, quaequae, quidquid � ��� �� �, �� �� �, ����-���, ����-��
quod � ���� ��
quot � ������
rapio, rapui, raptum, ĕre � �����, ������, ��������
regnum, i, n � �������
relinquo, līqui, lictum, ĕre � ��������, ��������
rex, regis, m � ���
rogo, āvi, ātum, āre � ������
sacerdos, ōtis, m, f � �����, �����
Saturnus, i, m � ������, ��� ������������
se prosternĕre � �������������
secundus, a, um � ��������, �, �
sempiternus, a, um � �����, �, �
senātus, us, m � �����
senectus, ūtis, f � �������
servo, āvi, ātum, āre � ��������
signum, i, n � �������, ����
Sol, Solis, m � ��� �����
specto, āvi, ātum, āre � ��������
spirĭtus, us, m � �������, ���
subĭto � �������
supĕro, āvi, ātum, āre � ����������, ������������
taceo, ui, ĭtum, ēre � �������
talis, e � �����, �, �
tempus, ŏris, n � ���
tot � ������
transmitto, misi, missum, ĕre � ����������, ���������
tres, tria � ���
tum � ���
ursus, i, m � ������
usus, us, m � �����
valĭdus, a, um � �������, �, �, ��������, �, �
Venus, ĕris, f � ������, ������ �������
video, vidi, visum, ēre � ������
vinco, vici, victum, ĕre � ����������
volo, āvi, ātum, āre � �����
�������� ������� � cursus, us, m
�������, �, � � magnus, a, um
������ � Venus, ĕris, f
������ � usus, us, m
������� � casus, us, m
������ � exercĭtus, us, m
����� a, � � sempiternus, a, um
���������� � civis, is, m, f
���� � dies, ēi, m, f
������, �, � � nonnullus, a, um
����� � diu
���� � fortūna, ae, f
���� � anĭma, ae, f
�������� � servo, āvi, ātum, āre
������� � signum, i, n
� � que
��������, �, � � brevis, e
���c � Mars, Martis, m
������� � Mercurius, ii, m
����� � luna, ae, f
����� � nomen, ĭnis, n
����� � popŭlus, i, m
������� � res adversae, f (Plur.)
�������� � Romānus, i, m
����� � mens, mentis, f
������ � Saturnus, i, m
����� � senātus, us, m
����� � apud (+Acc.)
�������, �, � � fortis, e
������ � quot
����� � gloria, ae, f
����� � verbum, i, n
����� � sol, solis, m
��������, �, � � aequus, a, um
������ � tot
�����, �, � � talis, e
����� � res secundae, f (Plur.)
����� � Iuppĭter, Iovis, m
1. ����������� ���������������:
hae� urbs illustris (f) � �� ��������� ����; is cursus celer (m) � ��� ������� ��; ea series generālis (f) � ��� �������� ���; hoc gelu acre (n) � ��� ������� �����.
2. �������� ������� ����� �������� � �������������:
fructĭbus (amārus, a, um), casu (felix, īcis), auditui (acer, acris, acre), manu (firmus, a, um), sensuum (omnis, e), rebus (incertus, a, um), diem (festus, a, um), res (publĭcus, a, um).
3. ������� �������� �������� ����� �� 䳺���:
audio, īvi, ītum, īre � �������
video, vidi, visum, ēre � ������
consentio, sensi, sensum, īre � �������������
cado, cecĭdi, casūrus, ĕre � ������
colo, colui, cultum, ĕre � ��������
rideo, risi, risum, ēre � �������
progredior, grĕdi, gressus sum � ��� ������
4. ���������� ����������. ��������� ���� ������ � �����:
quosdam, nullīus, his, tibi, nos, mei, me, quendam, nemĭnem, huic, haec, quas, idem, eis, quos, sibi, nobis, horum, nulli.
5. ³� ���� ���������� ��� �������� �������� ��������:
���������, ����, ����, ����������, ��������, �������, ������������, ���, �������, ������, �����, ������, �������.
���� ����������� ��������� ��� ������ ���������:
1. ��������� ������ � gradus positīvus;
2. ����� ������ � gradus comparatīvus;
3. �������� ������ � gradus superlatīvus.
����� ������ ����������� ���������� �� ������ ����������� � ���������� ������ ������ -ior (m, f), -ius (n).
Positīvus |
Comparatīvus |
||
Nom. |
������ |
m, f |
n |
latus, a, um � ������� |
lat- |
lat-ior |
lat-ius |
tener, ĕra, ĕrum � ����� |
tener- |
tener-ior |
tener-ius |
acer, cris, cre � ������� |
acr- |
acr-ior |
acr-ius |
brevis, e � �������� |
brev- |
brev-ior |
brev-ius |
felix, īcis � �������� |
felic- |
felic-ior |
felic-ius |
����������� � ������ ������ ���������� �� ������� ������ �������� ���������� �����.
������ ���������� ����������� � ������ ������:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
|
|||||||||||
|
m |
f |
n |
m |
f |
n |
|
|||||||
|
Nom. |
latior |
latior |
latius |
latiōr-es |
latiōr-es |
latiōr-a |
|||||||
|
Gen. |
latiōr-is |
latiōr-is |
latiōr-is |
latiōr-um |
latiōr-um |
latiōr-um |
|||||||
|
Dat. |
latiōr-i |
latiōr-i |
latiōr-i |
latior-ĭbus |
latior-ĭbus |
latior-ĭbus |
|||||||
|
Acc. |
latiōr-em |
latiōr-em |
latius |
latiōr-es |
latiōr-es |
latiōr-a |
|||||||
|
Abl. |
latiōr-e |
latiōr-e |
latiōr-e |
latior-ĭbus |
latior-ĭbus |
latior-ĭbus |
|||||||
|
Voc. |
latior |
latior |
latius |
latiōr-es |
latiōr-es |
latiōr-a |
|||||||
�������� ������ ����������� ���������� �� ������ ����������� � ���������� ������ ������ -issĭm- �� ������� �������� -us, ‑a, -um.
Positīvus |
Superlatīvus |
|||
Nom. |
������ |
m |
f |
n |
latus, a, um |
lat- |
lat-issĭm-us |
lat-issĭm-a |
lat-issĭm-um |
brevis, e |
brev- |
brev-issĭm-us |
brev-issĭm-a |
brev-issĭm-um |
felix, īcis |
felic- |
felic-issĭm-us |
felic-issĭm-a |
felic-issĭm-um |
����������� � ��������� ������ ���������� �� ����������� ����� � ����� ����.
�. �����������, �� � ��������� ��� ����������� �� -er, ��������� �������� ������ ���������� �� ����� ��������� ���� � ��������� ������ ������ ������ -rĭm- �� ������� �������� -us, ‑a, -um.
Positīvus |
Superlatīvus |
|||
Nom. |
�������� �� �� -er |
m |
f |
n |
tener, ĕra, ĕrum |
tener |
tener-rĭm-us |
tener-rĭm-a |
tener-rĭm-um |
acer, cris, cre |
acer |
acer-rĭm-us |
acer-rĭm-a |
acer-rĭm-um |
�. س��� ����������� ������ �����, �� � ��������� ������ ������ ����������� �� -ĭlis, ��������� �������� ������ �� ��������� ������ -lĭm-, ���� �������� �� ������ ���������� �������, �� ������� �������� -us, -a, -um.
Positīvus |
Comparatīvus |
Superlatīvus |
|
|||||
m, f |
n |
|
|
|||||
|
facĭlis, e � ������ |
facil-ior |
facil-ius |
facil-lĭm-us, -a, -um |
||||
|
difficĭlis, e � ������ |
difficil-ior |
difficil-ius |
difficil-lĭm-us, -a, -um |
||||
|
simĭlis, e � ������� |
simil-ior |
simil-ius |
simil-lĭm-us, -a, -um |
||||
|
dissimĭlis, e � |
dissimil-ior |
dissimil-ius |
dissimil-lĭm-us, -a, -um |
||||
|
gracĭlis, e � �������� |
gracil-ior |
gracil-ius |
gracil-lĭm-us, -a, -um |
||||
|
humĭlis, e � ������� |
humil-ior |
humil-ius |
humil-lĭm-us, -a, -um |
||||
����� ����������� �� -ĭlis ��������� �������� ������ �� ��������� ��������:
mirabĭlis, e � ����������, �, � � mirabilior (m, f), -ius (n) � �����������, �, � � mirabilissĭmus, a, um � ��������������, a, e.
ϒ��� ����������� ��������� ������ ��������� �� ����� ����� (����������):
Positīvus |
Comparatīvus |
Superlatīvus |
|
m, f |
n |
||
bonus, a, um � ������ |
melior |
melius |
optĭmus, -a, -um |
malus, a, um � ������� |
�eior |
peius |
pessĭmus, -a, -um |
magnus, a, um � ������� |
maior |
maius |
maxĭmus, -a, -um |
parvus, a, um � ����� |
minor |
minus |
minĭmus, -a, -um |
multi, ae, a � ������� |
�lures |
plura |
plurĭmi, -ae, -a |
����������� ����� � ����� ���� � ������� �� �������� ����� ���������� -us, -a, ‑um ��������� ����� ������ ���������� �� ���������� ������� ���������� magis � �����, � �������� ������ � �� ��������� ���������� maxĭme � ��������.
Positīvus |
Comparatīvus |
Superlatīvus |
idoneus, a, um � ������� |
magis idoneus, a, um |
maxĭme idoneus, a, um |
arduus, a, um � ������� |
magis arduus, a, um |
maxĭme arduus, a, um |
necessarius, a, um � ���������� |
magis necessarius, a, um |
maxĭme necessarius, a, um |
������ ����������� �� -dĭcus, -fĭcus, -vŏlus ��������� ����� ������ �� ��������� ������ -entior (m, f), -entius (n), � �������� � �� ��������� -entissĭm- �� ������� �������� -us, -a, -um.
Positīvus |
Comparatīvus |
Superlatīvus |
maledĭcus, a, um � ���������� |
maledicentior (m,f), ‑ius (n) |
maledicentissĭmus, a, um |
benevŏlus, a, um � ������������� |
benevolentior (m,f), ‑ius (n) |
benevolentissĭmus, a, um |
magnifĭcus, a, um � ��������� |
magnificentior (m,f), ‑ius (n) |
magnificentissĭmus, a, um |
���� �����������, �� �������� �� �����������, ����� ����� ����� � �������� ������ ���������:
Praepositiōnes |
Comparatīvus |
Superlatīvus |
�rae (� abl.) � ����� |
prior, prius � |
primus, a, um � ������, �, � |
prope (� acc.) � ������� |
propior, propius � �������, �, e |
proxĭmus, a, um � ����������, �, � |
post (� acc.) � ���� |
posterior, posterius � ���������, �, � |
postrēmus, a, um; postŭmus a, um � �������, �, � |
extra (� acc.) � ���� |
exterior, exterius � �������, �, � |
extrēmus, a, um; extĭmus, a, um � ������, �, � |
intra (� acc.) � �������� |
interior, interius � ��������, �, � |
intĭmus, a, um � ����������, �, � |
supra (� acc.) � ���� |
superior, superius � �����, �, � |
suprēmus, a, um; summus, a, um � ��������, �, � |
infra (� acc.) � ����� |
inferior, inferius � ������, �, � |
infĭmus, a, um; imus, a, um � ���������, �, � |
ultra (� acc.) � �� ��� �� |
ulterior, ulterius � ����������, �, � |
ultĭmus, a, um � �������, �, � |
��������� ������ ��� ����������� ����������� ���� � � ����������� �������: supĕri, ōrum, m � ������ ����, infĕri, ōrum, m � ������ ����, extĕri, ōrum, m � ��������, postĕri, ōrum, m � �������.
� ��������� ��� ��� ������ ������ ��������� ������ �� �����������:
�) ��������, �� ���������, �������� � ��������� ������ � �� ���� � ��������� quam � ��, ��:
Nihil est celerius, quam mens humāna. � ͳ�� �� ������, �� ������� �����.
Aurum gravius est, quam argentum. � ������ � �����, �� �����;
�) �������, � ���� ���������, ����� � �������� ������ ��� ����������� � ����� ������� ���������� Ablatīvus comparatiōnis (������� ���������). ���������� ����� ������������� ������� ������� � ������������ ���� ��� ����.
Nihil mente humāna celerius est. � ͳ�� �� � ������ �� ������� �����.
Aurum argent� gravius est. � ������ � ����� �� �����.
2. ������� ��������� (Genetīvus partitīvus)� ��������� ��� ��� ��������� ������ ��������� �����������, ���� �� ������ �������� ����� ���������� ������ ����, ��������� ������� ��������� (Genetīvus partitīvus), ���������� ����� ������������� ������� ������� � ������������ � (��).
Omnium metallōrum aurum pretiosissĭmum est. � � ��� ������ ��������� ������.
Omnium oratōrum Cicĕro clarissĭmus erat. � � ��� ������� ����������� ��� ֳ�����.
Participium praesentis actīvi ����������� ���������� �� ������ ������� ��������� -ns (m, f, n) ��� 䳺��� I�II 䳺���� � ��������� -ens (m, f, n) ��� 䳺��� III�IV 䳺����. � �������� ������ ������ ��������� -is (m, f, n).
������ ��������� �articipium praesentis actīvi �� 䳺��� �-�V 䳺����:
ij������ |
||||
� |
�� |
��� |
�V |
|
laudā-re |
docē-re |
leg-ĕre |
audī-re |
|
Participium praesentis actīvi |
||||
lauda-ns, lau�dant-is (m, f, n) � ���, ��, ��, �� �������, ��������, �, � |
doce-ns, docentis (m, f, n) � ���, ��, ��, �� �����, ���������, �, � |
leg-ens, legent-is (m, f, n) � ���, ��, ��, �� ����, ��������, �, � |
audi-ens, audi�ent-is (m, f, n) � ���, ��, ��, �� �����, ���������, �, � |
|
Participium praesentis actīvi ���������� �� ������� �������� ������, �� ����������� ������ ����� � ����� ����������, ������� ��� ����� ����.
������ ���������� �articipium praesentis actīvi:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
||||
|
m |
f |
n |
m |
f |
n |
Nom. |
legens |
legens |
legens |
legent-es |
legent-es |
legent-ia |
Gen. |
legent-is |
legent-is |
legent-is |
legent-ium |
legent-ium |
legent-ium |
Dat. |
legent-i |
legent-i |
legent-i |
legent-ĭbus |
legent-ĭbus |
legent-ĭbus |
Acc. |
legent-em |
legent-em |
legens |
legent-es |
legent-es |
legent-ia |
Abl. |
legent-i (-e) |
legent-i (-e) |
legent-i (-e) |
legent-ĭbus |
legent-ĭbus |
legent-ĭbus |
Voc. |
legens |
legens |
legens |
legent-es |
legent-es |
legent-ia |
���� �articipium praesentis actīvi ������� � ��������� ����������� ����������� �������� ���������� ��� �� �������, �� � ablatīvus singulāris ��������� ��������� -�. � ��� ����� �������� � ��������� -�.
�articipium praesentis actīvi ����������� � ���������� � ���, ���� �� ������: discipŭlus audiens (m) � �����, �� �����; magistra docens (f) � ���������, �� �����.
� ��������� ��� �����, �� ����������� �� -���, -���, �������� �� ���������� 䳺����������� ����������� ���� ��������� �����: �������, ���������, �������, ���������, ������, ��������, ��������, ���������, ���������, �������� ����.
2. ij����������� �������� ���� ���������� �����articipium perfecti passīvi ����������� ���������� �� ������ ����� ������� �������� -us (m), -a (f), -um (n).
������ ��������� �articipium perfecti passīvi:
ij������ |
������ ����� 䳺����� |
������ ����� |
�articipium perfecti passīvi |
� |
laudo, laudāvi, laudātum, laudāre |
laudāt- |
laudāt-us, a, um � ����������, �, � |
�� |
doceo, docui, doctum, docēre |
doct- |
doct-us, a, um � ��������, �, � |
��� |
lego, legi, lectum, legĕre |
lect- |
lect-us, a, um � ����������, �, � |
�V |
audio, audīvi, audītum, audīre |
audīt- |
audīt-us, a, um � ����������, �, � |
������ ����� ����������� ���������� �� ������ ������� ����� 䳺����� (�����) ��������� -um.
�articipium perfecti passīvi ���������� �� ����������� ����� � ����� �����. ³� � �������� ����� ��������� ���� (perfectum, plusquamperfectum, futūrum II (secundum)) ��������� �����.
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
I. De Solōne et Croeso
Solo, ille sapiens, qui leges utilissĭmas Atheniensĭbus scribēbat, terras aliēnas libenter visitābat. Aliquando Croesus, Lydiae rex, Solōnem invitābat et divitias suas viro sapienti ostendēbat. Croesus Solōne divitior, sed Solo Croeso sapientior erat. Croesus, qui se ipsum felicissĭmum putābat, nam divitissĭmus erat, Solōnem interrogābat: �Quem tu, vir sapiens, omnium homĭnum felicissĭmum putas?� Solo respondēbat: �Tellum Atheniensem felicissĭmum puto, nam filios optĭmos et honestissĭmos educābat et ipse pro patria pugnans morte honestissĭma vitam finiēbat�. Alios quoque viros, qui mortem honestiōrem habēbant, nominābat. Tum rex irātus: �Nonne me felicissĭmum omnium homĭnum putas? Quis enim pulchriōres vestes, splendidiōres gemmas, aedificia ampliōra habet?� �O rex,� inquit Solo,� nunc te divĭtem et regem video, sed felīcem non prius te nominābo, quam vitam bonā et honestā mortē finivĕris�. Hoc responsum minĭme regi placēbat, et Solo regnum eius relinquēbat.
II. De Spartānis
Athenienses artĭbus et littĕris illustriōres erant, Spartāni autem omnium Graecōrum fortissĭmi. Asperrĭmis enim morĭbus puĕri educabantur et ad belli labōres maxĭme idonei erant. Etiam hiĕme acerrĭma, levissĭma veste induebantur. Attămen frigŏra atrocissĭma tolerābant quotidie in frigĭda Eurōtae aqua natantes et, pedĭbus nudis, celerrĭmo gradu, montes maxĭme arduos ascendentes. Sitim quoque et famem patiebantur. Ităque in bello plerumque superiōres, raro inferiōres erant.
III. De Italia
Fertilissĭma et felicissĭma regio Italiae est Campania. Sed omnium urbium Italiae clarissĭma et florentissĭma erat Roma. Graeci fama litterārum et artium praestantiōres erant; Romani perīti rei militāris et fortitudĭne erant. Romāni fortiōres erant, quam Graeci. Popŭli Romāni exercĭtus fortissĭmi et audacissĭmi erant, duces belli peritissĭmi. Popŭlus Romānus potentissĭmus domĭnus erat multārum regiōnum multorumque fortium et bellicosōrum et audacium populōrum Eurōpae. Clariōra sunt nomĭna poetārum Graecōrum, quam Romanōrum. Clarissĭmus poetārum Latinōrum erat Horatius.
2. ���������� ���������� �����:
1. �������� � ��������, �� ������.
2. ���� ������ �������� ������� ����� ����� ���������� � ��������.
3. �������� ���� ���� ����� �������, ��� ���������.
4. � ��� ����� �������������� ��� �����.
5. ������� ������ �����, �� ������� �����.
6. ͳ���� ���� ������� ��� ������, �� �����.
1. Optĭma legum interpres consuetūdo. � ������ � ��������� ������ ������.
2. Honōres mutant mores, sed raro in meliōres. � ������ ������ �����, ��� ���� � �� �����. ������� (50�120) � ����� �����, 30 ���������, �� �����, ���� � �������� ��� ����� � �����������, � ������ ��� ���� ������ � ���������.
3. Ferro nocentius aurum est. � ������ � ��������� �� �����.
4. Consultor homĭni tempus utilissĭmus. � ��� � ������������ �������� �����.
5. Firmissĭma est inter pares amicitia. � ̳� ������ ������ � ��������.
6. Tunĭca propior pallio est. � ����� ������, �� ����. (���� ������� ������ �� ���). ����� (250�184 ��. �� �.�.), ���� ������, 1154.
7. Citius, altius, fortius. � ������, ����, �������.
8. Intra bonus, exi melior. � ����� ������, ����� ������ (�� �����).
9. A posteriōri. � �� ������ ������.
10. A priōri. � ���������� (��������� �� ������).
aliēnus, a, um � �����, �, �
arduus, a, um � ������, �, �, ����������, �, �
ascendo, ndi, nsum, ĕre � ���������
asper, ĕra, ĕrum � ������, �, �, �������, �, �
Atheniensis, is, m, f � �������� (�������)
atrox, ōcis � ��������, �, �
attămen � ���, �����, �����
audax, ācis � �������, �, �
bellicōsus, a, um � ����������, �, �
bellum, i, n � ����
consultor, ōris, m � ��������
Croesus, i, m � ����, ��� ˳䳿 (VI ��. �� �.�.)
dives, ĭtis � �������, �, �
edŭco, āvi, ātum, āre � ����������
Eurōtas, ae, m � �����, ��� � �����
exeo, ii, ĭtum, īre � ��������
fames, is, f � �����
felix, īcis � ��������, �, �
fertĭlis, e � ���������, �, �, �������, �, �
finio, īvi, ītum, īre � ����������
firmus, a, um � �����, �, �
floreo, ui, �, ēre � ���������
fortitūdo, ĭnis, f � ���������
frigus, ŏris, n � �����
gemma, ae, f � ��, ��������� ��������� �������
hiems, hiĕmis, f � ����
honestus, a, um � ��������, �, �, ������, �, �
honor, ōris, m � �������, �����
idoneus, a, um � �������, �, �
ille, illa, illud � ���, ��, ��
illustris, e � ����������, �, �
induo, ui, ūtum, ĕre � �������
inferior, ius � �����, �, �
interpres, ĕtis, m, f � ������
interrŏgo, āvi, ātum, āre � ������
intro, āvi, ātum, āre � �������
invīto, āvi, ātum, āre � �����������
ipse, ipsa, ipsum � ���, �, �
irātus, a, um � ����������, �, �
labor, ōris, m � �����
lex, legis, f � �����
libenter � �����
Lydia, ae, f � ˳��, ������� � ���� �糿
militāris, e � ���������, �, �
mos, moris, m � ������
muto, āvi, ātum, āre � ��������
noceo, ui, ĭtum, ēre � �������
nomĭno, āvi, ātum, āre � ��������
non prius�, quam � �� �����..., ��
nudus, a, um � �����, �, �
omnis, e � ����, ���, ���
ostendo, ndi, ntum, ĕre � ����������
pallium, ii, n � �������� ����
peritia, ae, f � �����
pes, pedis, m � ����, �����
potens, entis � �������, �, �
praesto, stĭti, stĭtum, āre � ������������
propior, ius � �������, �, �
pugno, āvi, ātum, āre � ��������
quoque � ���
quotidie � �����
raro � ����
respondeo, ndi, nsum, ēre � ���������
responsum, i, n � �������
sapiens, entis � ��������, �, �
sapiens, entis, m � �������
sitis, is, f � ������
Solo, ōnis, m � ����� (640�560 ��. �� �.�.), ��������� (��������) ������� (VI ��. �� �.�.)
Spartānus, i, m � ����������
splendĭdus, a, um � ���������, �, �
superior, ius � ������, �, �
Tellus, i, m � ����, ������� ���
tolĕro, āvi, ātum, āre � ������, ����������
utĭlis, e � ��������, �, �
vestis, is, f � ����
vir, i, m � ������, ���
�������� ������������, �, � � opulentus, a, um
���������, �, � � tutus, a, um
��������, �, � � turpis, e
������� � valetūdo, ĭnis, f
����������, �, � � illustris, e
��������, �, � � utĭlis, e
�������� � multo
��������� � praeceptum, i, n
�� � quam
��������, �, � � honestus, a, um
�������� � studeo, ui, �, ēre (+Dat.)
����� � labor, ōris, m
������� � exemplum, i, n
����� � mens, mentis, f
������ � mors, mortis, f
1. ������� �articipium praesentis actīvi � �articipium perfecti passīvi �� 䳺���:
ascendo, ndi, nsum, ĕre |
interrŏgo, āvi, ātum, āre |
edŭco, āvi, ātum, āre |
ostendo, ndi, ntum, ĕre |
finio, īvi, ītum, īre |
respondeo, ndi, nsum, ēre |
induo, ui, ūtum, ĕre |
praesto, stĭti, stĭtum, āre |
2. ����������� ��������������� � ����������:
mos mutans (m); puer ascendens (m); lex praestans (f); frigus finiens (n).
3. ������� ������ ��������� ����������� � ����������:
arduus, a, um |
fertĭlis, e |
illustris, e |
asper, ĕra, ĕrum |
simĭlis, e |
idoneus, a, um |
atrox, ōcis |
bonus, a, um |
felix, īcis |
bellicōsus, a, um |
firmus, a, um |
malus, a, um |
audax, ācis |
honestus, a, um |
facĭlis, e |
4. ����������� ��������������� � ����������:
is consultor melior (m); hic labor honestior (m); ea peritia utilior (f); quod responsum splendidissĭmum (n).
5. �������� ������ ������ ���������:
ad minor �. partem; in monte altissĭm �.; inter mores honestiōr �.; ex urbĭbus pulcherrĭm �..
6. ��������� ������ ��������� �����������, ��, ������, ����� � ����������:
meliorĭbus, pessĭmus, optĭmo, tutior, utiliōri, maxĭmum, opulentius, sapientiōrem, magis arduo.
7. ���������, �� ���� ���������� ��� �������� �������� ��������:
������������, ������������, ������������, �������, �����, ���������, ����������.
� ��������� ��� � ������ ������� ���������:
1. ʳ����� (numeralia cardinalia) � ���������� �� ������� ������?
2. �������� (numeralia �rdinalia) � ���������� �� ������� ����, �, �?
3. ������� (numeralia distributīva) � ���������� �� ������� �� ������?
4. ����������� (numeralia adverbia) � ���������� �� ������� ������ ����?
������� ����� |
������ ����� |
Cardinalia ʳ����� |
Ordinalia �������� |
1 |
I |
unus, una, unum |
primus, -a, -um |
2 |
II |
duo, duae, duo |
secundus -a, -um; alter, ‑ĕra, -ĕrum |
3 |
III |
tres, tres, tria |
tertius, -a, -um |
4 |
IV |
quattuor |
quartus, -a, -um |
5 |
V |
quinque |
quintus, -a, -um |
6 |
VI |
sex |
sextus, -a, -um |
7 |
VII |
septem |
septĭmus, -a, -um |
8 |
VIII |
octo |
o�tāvus, -a, -um |
9 |
IX |
novem |
nonus, -a, -um |
10 |
X |
decem |
decĭmus, -a, -um |
11 |
XI |
undĕcim |
undecĭmus, -a, -um |
12 |
XII |
duodĕcim |
duodecĭmus, -a, -um |
13 |
XIII |
tredĕcim |
tertius decĭmus, -a, -um |
14 |
XIV |
quattuordĕcim |
quartus decĭmus, -a, -um |
15 |
XV |
quindĕcim |
quintus decĭmus, -a, -um |
16 |
XVI |
sedĕcim |
sextus decĭmus, -a, -um |
17 |
XVII |
septendĕcim |
septĭmus decĭmus, -a, -um |
18 |
XVIII |
duodeviginti |
duodevicesĭmus, -a, -um |
19 |
XIX |
undeviginti |
undevicesĭmus, -a, -um |
20 |
XX |
viginti |
vicesĭmus, -a, -um |
21 |
XXI |
unus et viginti; viginti unus |
unus et vicesĭmus, -a, -um; vicesĭmus primus, -a, -um |
22 |
XXII |
duo et viginti; viginti duo |
alter et vicesĭmus, -a, -um; vicesĭmus alter, -ĕra, -ĕrum |
28 |
XXVIII |
duodetriginta |
duodetricesĭmus, -a, -um |
29 |
XXIX |
undetriginta |
undetricesĭmus, -a, -um |
30 |
XXX |
triginta |
tricesĭmus, -a, -um |
40 |
XL |
quadraginta |
quadragesĭmus, -a, -um |
50 |
L |
quinquaginta |
quinquagesĭmus, -a, -um |
60 |
LX |
sexaginta |
sexagesĭmus, -a, -um |
70 |
LXX |
septuaginta |
septuagesĭmus, -a, -um |
80 |
LXXX |
octoginta |
octogesĭmus, -a, -um |
90 |
XC |
nonaginta |
nonagesĭmus, -a, -um |
98 |
XCVIII |
octo et nonaginta; nonaginta octo |
octavus et nonagesĭmus, -a, ‑um; nonagesĭmus octāvus, ‑a, -um |
99 |
XCIX |
novem et nonaginta; nonaginta novem |
nonus et nonagesĭmus, -a, ‑um; nonagesĭmus nonus, ‑a, ‑um |
100 |
C |
centum |
centesĭmus, -a, -um |
200 |
CC |
ducenti, -ae, -a |
ducentesĭmus, -a, -um |
300 |
CCC |
trecenti, -ae, -a |
trecentesĭmus, -a, -um |
400 |
CD |
quadringenti, -ae, -a |
quadringentesĭmus, -a, -um |
500 |
D |
quingenti, -ae, -a |
quingentesĭmus, -a, -um |
600 |
DC |
sescenti, -ae, -a |
sescentesĭmus, -a, -um |
700 |
DCC |
septingenti, -ae, -a |
septingentesĭmus, -a, -um |
800 |
DCCC |
octingenti, -ae, -a |
octingentesĭmus, -a, -um |
900 |
CM |
nongenti, -ae, -a |
nongentesĭmus, -a, -um |
1000 |
M |
mille |
millesĭmus, -a, -um |
2000 |
MM |
duo milia |
bis millesĭmus, -a, -um |
3000 |
ĪĪĪ |
tria milia |
ter millesĭmus, -a, -um |
4000 |
ĪV |
quattuor milia |
quater millesĭmus, -a, -um |
5000 |
V |
quinque milia |
quinquies millesĭmus, -a, ‑um |
10000 |
ĪXĪ |
decem milia |
decies millesĭmus, -a, -um |
100000 |
C |
centum milia |
centies millesĭmus, -a, -um |
ʳ����� ��������� �� 1 �� 10, 20 (viginti), 100 (centum) � 1000 (mille) � ������. ����� ������� � ������ � ������, ������� �� �������� ��������� �� ������� ����������� ������. ����� ������� � ���������, ������ �� ��������� � ��������� � �.�. � ������� ������.
1) ��������� �� 11 �� 17 ����������� ���������� �� ��������� ��������� ����� -dĕc�m (�� decem), �� ������ ������: undĕcim, duodĕcim � �.�.
2) ������� ��������� � ��������� ������ 8 ��� 9 ����������� ��������� �� ���������� ������� �������� 2 ��� 1:
18 � duodeviginti |
28 � duodetriginta |
19 � undeviginti |
29 � undetriginta |
��������� �� 30 �� 90 ����������� ���������� �� ��������� ��������� ����� ‑ginta, �� ������ �������: triginta, quinquaginta � �.�.
3) �������� ��������� �� 21 �� 99 ����� ��������� ������: ��� �������� ����������� �������, � ���� �������, ��� �������� �������, ��� ��������� et, � ��� �������: 22 � viginti duo ��� duo et viginti.
4) ��������� �� 200 �� 900 ����������� ���������� �� ��������� ��������� -centi (�� centum): sescenti ��� -genti: octingenti.
5) ��������� ����� 100 ������������ ���: �������� ����� ����, ��� �������, ���� �������: 847 � octingenti quadraginta septem.
2. ��������� ���������� ����������������� ���������, ��� primus, -a, -um, secundus -a, -um ��� alter, -ĕra, -ĕrum, ����������� �� ��������� �������� ��������� �� ��������� ������� �������� -us (m), ‑a (f), -um (n): tertius, a, um.
�������� ���������, ��������� � 18, ����������� �� ��������� ������ -esĭm-: vicesĭmus, -a, -um (�� viginti � 20). � ��������� ���������� ���������� �� ������� � ����������� (� ��������� ��� � ����� �������).
435 � quadringentesĭmus tricesĭmus quintus � ��������� �������� �����.
�� �������� ��������� ���������� 1, 2, 3, ���� �� 200 �� 900 � ������.
�) ������ ���������� �������� ���������:
unus, a, um; duo, duae, du�:
Casus |
Singulāris |
Plurālis |
||||
|
m |
f |
n |
m |
f |
n |
Nom. |
unus |
una |
unum |
duo |
duae |
duo |
Gen. |
unīus |
unīus |
unīus |
duōrum |
duārum |
duōrum |
Dat. |
uni |
uni |
uni |
duōbus |
duābus |
duōbus |
Acc. |
unum |
unam |
unum |
duos |
duas |
duo |
Abl. |
unō |
unā |
unō |
duōbus |
duābus |
duōbus |
Voc. |
une |
una |
unum |
duo |
duae |
duo |
�) ��������� tres (m, f), tria (n) ���������� �� ������� �������� ������ � ������:
Casus |
Plurālis |
||
|
m |
f |
n |
Nom. |
tres |
tres |
tria |
Gen. |
trium |
trium |
trium |
Dat. |
tribus |
tribus |
tribus |
Acc. |
tres |
tres |
tria |
Abl. |
tribus |
tribus |
tribus |
Voc. |
tres |
tres |
tria |
�) ���� �� 200 �� 900 ���������� �� ������ � ������ ������ �������� � ������:
Casus |
Plurālis |
||
|
m |
f |
n |
Nom. |
quingenti |
quingentae |
quingenta |
Gen. |
quingentōrum |
quingentārum |
quingentōrum |
Dat. |
quingentis |
quingentis |
quingentis |
Acc. |
quingentos |
quingentas |
quingenta |
Abl. |
quingentis |
quingentis |
quingentis |
Voc. |
quingenti |
quingentae |
quingenta |
�) �������� mille (������) �� ����������; ��� ������� ������� ����� mil�� (������) � ���������� �� ������� �������� ������:
Casus |
Plurālis |
Nom. |
mil�� |
Gen. |
mil�um |
Dat. |
mil�bus |
Acc. |
mil�� |
Abl. |
milĭbus |
Voc. |
mil�� |
�) �������� ��������� ����������, �� ����������� ����� � ����� ����� � ����� �� ������.
1) ʳ����� ��������� �� mille (����� � ����� � ������� ���� ������) � ��������� ��� ���������� ���������� �� ��������.
2) ³������� ��������� 1, 2, 3 � ����� ������ �� 200 �� 900 ������������ � ���������� � ���, ���� �� ������:
duo viri (m) � ��� �������
tres regiōnes (f) � ��� ������
ducenti libri (m) � 200 ������
tria oppĭda (n) � ��� ����.
3) ���������� ������ ��������� �� 4 �� 100, � ����� �������� 1000 (mille) �� ��������� �� ������ ��������:
sex nomĭna � 6 ����
decem arbŏres � 10 �����.
4) ³� ��������� mil�� (������), �� � �� ��������, �������� ����� ������� � �������� ������:
quattuor milia milĭtum � ������ ������ ����.
5) �������� ��������� ������������ � ���������� � ���, ���� �� ������, �� � � ��������� ���:
annus millesĭmus nongentesĭmus nonagesĭmus nonus � 1999 ��;
annus bis millesĭmus secundus � 2002 ��.
������� ��������� ���������� �� ������� �� ������? (quotēni?), ����������� � �� ������� ������ ����? (quotiens?). ������� �� ����������� ��������� ����������� �� ��������� ��������, �� �������� ������ ����. ������� ��������� ����� ����� ��������� ������� ����� � ����� ����.
������� ��������� ����������� �� ��������� ������ -n-, � �����������, ��������� �� ����, � �� ��������� ������ -ies.
������� ��������� ������������ � ���������� � ���, ���� �� ������.
������� ��������� (Numeralia distributīva) |
����������� ��������� (Numeralia adverbia) |
||
singŭli, ae, a |
�� ������ |
semel |
��� |
bini, ae, a |
�� ��� |
bis |
��� ����, ���� |
terni, ae, a |
�� ��� |
ter |
����� |
quaterni, ae, a |
�� ������ |
quater |
������ ���� |
quini, ae, a |
�� ���� |
quinquies |
���� ���� |
seni, ae, a |
�� ����� |
sexies |
����� ���� |
septēni, ae, a |
�� �� |
septies |
�� ���� |
octōni, ae, a |
�� ��� |
octies |
��� ���� |
novēni, ae, a |
�� ������ |
novies |
������ ���� |
deni, ae, a |
�� ������ |
decies |
������ ���� |
undēni, ae, a |
�� ���������� |
undecies |
���������� ���� |
vicēni, ae, a |
�� �������� |
vicies |
�������� ���� |
centēni, ae, a |
�� ��� |
centies |
��� ���� |
singŭla milia |
�� ���� ������ |
milies |
������ ���� |
1) �� ��������� ���������� ��������� ����������� ������: 1/4 � quarta pars; 1/6 � sexta pars; 1/9 � nona pars; 3/5 � tres quintae; 5/9 � quinque nonae; 8/10 � octo decĭmae; 4/15 � quattuor quintae decĭmae.
2) ������� � ����������� ��������� ���������� ��� �������:
2 ´ 2 = 4 bis bina sunt quattuor;
5 ´ 6 = 30 quinquies sena sunt triginta;
3 ´ 8 = 24 ter octōna sunt viginti quattuor.
3) ��� �������� ���������� ������ ���������:
5 + 3 = 8 quinque et tres sunt octo
21 + 34 = 55 viginti unus et triginta quattuor sunt quinquaginta quinque.
4) �������� ���������, ����� �������, ����������� �� ��������� ������������� ���������, ���������:
quinquies millesĭmus � ���� ���� ��������, 5000.
5) ֳ� ����� �������� ����������� ��������� �����������, ����������� � ��������� pars ��� partes (�������, �������):
3% � tres partes pro centum
20% � viginti partes pro centum
100% � centum partes pro centum
0,5% � dimidia pro centum (��������, ����������).
���� � ���� ����� � ���������, �� ������������� ���:
4,5% quattuor partes dimidia pro centum.
6) ��������, ������� ����������� �������, � ��������� ��� ������������ ����������� ����������� ������� ����, ����������� �� ������� pars, partes:
0,1% decima (pars) pro centum
0,3% tres decĭmae (partes) pro centum
0,01% centesĭma (pars) pro centum
0,2% duae centesĭmae (partes) pro centum
0,003% ter millesĭmae (partes) pro centum
7) ���������� ����:
1,0 gramma unum |
0,4 decigrammăta quattuor |
2,0 grammăta duo |
0,01 centigramma unum |
5,0 grammăta quinque |
0,06 centigrammata sex |
0,1 decigramma unum |
0,001 milligramma unum |
|
0,007 milligrammata septem |
��� ���������� � ��������� ��� ���������� ������ � ������ ����������:
1. Ablatīvus tempŏris (������� ����) ����� �� ��� ��������� 䳿, ���������� �� ��������� ����?, � ���� ���? ��������� ��� ����������� ��� ������: annus � ��; tempus � ���; aetas � ��; aera � �����; saecŭlum � �������; mensis � �����; dies � ����; hora � ������; ver � �����; nox � �� �� ��.
Roma anno septingentesĭmo quinquagesĭmo tertio ante aeram nostram condĭta est. � ��� ��� ���������� 453 �. �� �.�.
2. Accusatīvus tempŏris (��������� ����) ����� �� ��� ��������� 䳿, � ����� ��, ���������� �� ������� �� �����?, �������� ����� ����? ������ accusatīvus tempŏris ��������� � ������������ per (��������). ������������� ���������� ����� ��������� ��� ������� ������� � ������ ���������:
Graeci decem annos Troiam expugnābant. � ����� ��������� ���� �������� ������ ����.
���������� |
�������� |
�������� ������������ ������� |
1. uni- universĭtas, ātis, f � ���������, ���������� unĭcus, a, um � ������ � ����� ���, ����� |
����-, ������, ��������� |
mono-, proto- monocrystallus, i, f � ����������� protozoa, ōrum, n � ���������� ������� �������� |
2. bi- biquadrātus, a, um � �����������, ���������� ������� bimetallum, i, n � ������, ��������� ���� �� ���� ������ |
���- |
di-, dicho- dichloretānum, i, n � ���������� dichroismus, i, m � �� �������� |
3. tri- trigonālis, e � ��������� trimestris, e � ���������� trisectio, ōnis, f � ���������, ���� �� ��� ������� |
���- |
tri- trigonometria, ae, f � ������������ |
4. quadri- (a)- quadrātum, �, n � ������������, ������� |
������- |
tetra- tetramĕter, tri, m � ��������� |
5. quint- quinta essentia � ���� �������, ����������� quinta � ����� |
����- |
pent- pentoxylum, i, n � ��������� |
6. sex- sextans, antis, m � ��������, ��������� ������ |
�����- |
hex- (-a) hexachlorānum, i, n � ����������� |
8. octo- october, bris, e � �������, ������� |
���- |
octo- octoestrōlum, i, n � ���������� |
9. dec- (-em) december, bris, bre � �������, ������� decimĕter, tri, m � ��������, ������ ������� ����� |
������- |
dec- (-a) decas, decados, f � ������, ������������ ������� ���� |
10. mill- (-i) millenium, ii, n � ���������� milligramma, ătis, n � ������ |
������- |
|
� ������������� ��� � ������� ��������� (510�509 ��. �� �.�.) �� �� ���� �������� ������ (16 �. �� �.�.) ����������� ������ �� �������� ������� � fasti consulāres. � ����� ������ (16 �. �� �.�.) ����� � ���������� �� ��������� ���������, ���������� ����������� �� ���� ���������� ���� (ab Urbe condĭta), ����� �� 753 �. �� �.�.
ϳ��� ������ ������� �����, � ���������� ������������ � �����, ������ ����������� ����������� �� ���������� ������. ��� ������� ������� ���� ��� � aera nostra � �������������� ���.
г�, ������������� ������� ����� �� �� ������ ������, � ������ ������ ���� ��� �������� (mensis Martius), ����������� ������, ����� ����. ��������� ����, �� Martius ��� ������ ������ ����, � ����� ������, �� �������� �� ���������: �������� � September (�� septem � ��), ������� � Octōber (�� octo � ���), �������� � November (�� novem � ������), ������� � December (�� decem � ������). � ���� VII � ������� VI ��.�� �.�. � ����� ��� ����������� ��������, � ����� �� ������ �� 12 ������. � 46 �. �� �.�. ��� ����� � ��������� �������� � ����������� ��������� �� ���������������� ���������� ������� ����� ������� ���������. �� ��� ������ ��������� ��������. � ������ ������� ��� ���������� ����������� ���� (365-365-365-366=1461 ����). ʳ������ ��� ������� ����� ���������� ��� (30 � 31����, � ������ � 28 ��� �������� ����� ���� � 29 � � �����������). �� ������� ������ ���� � 1 ���� 45 �. �� �.�. ������ ������ ���� ���� �����. ������� ���� ����� ������ �� 1 ���� ����, �� � ����� ��� ������� �������� �� ���� ������ � ��������� �������� ������������� ��. � ����-����������� ����� 1582 ���� ��������� �������� ��� ��������� ��� ������ ������������� ���������� ���� ������� ղ��.
����� ������ ����� ������ �������� �� ���� ���� ��� �������� ������, � ��� � �� ���� ���������:
1. Mensis Ianuarius � �����, �� ���� ���� ������� � ����� �����.
2. Mensis Februarius � �����, �� februa � ��������, ��������� �����.
3. Mensis Martius � ��������, �� ���� ���� ���� �����.
4. Mensis Aprīlis � ������, ����� ������.
5. Mensis Maius � �������, �� ���� ����� �������� ���.
6. Mensis Iunius � �������, �� ���� �����.
7. Mensis Quintīlis � ������, �����, � � 44 �. �� �.�. Iulius, �� ���� ��� ��� ������.
8. Mensis Sextīlis � �������, ������, � 8 �. �� �.�. � Augustus, �� ���� ���������� ������.
9. Mensis September � ��������, ������ �����.
10. Mensis Octōber � �������, ������� �����.
11. Mensis November � ��������, ������� �����.
12. Mensis December � �������, ������� �����.
� ������� ����� ������� ������� ��� ������ ��, �� ���� ���������� �������� �� ��� �����:
1. Kalendae, ārum, f � �������, ����� ����� �����, ����� �����.
2. Nonae, ārum, f � ����, 5 ��� 7-� ����� ����� (������ ���� � � ������, �����, ����, ����� � ����� ���� � ����� ������). ���� ����� ��� ���� ������� �� ����������� ��������� nonus, a, um � �������, ���� �� ���� ���� ������� ���� ����� ��������� �������� �����.
3. Idus, uum, f � ���, ������� ������, ���������� ��� ���������� ����� ����� (15-� ���� � ������, �����, ����, ����� � 13-� ���� � ����� ������).
��� ���������� ������� ���� ����� ��� ������� � �blatīvus tempŏris:
Kalendis Ianuariis � 1 ����;
Nonis Februariis � 5 ������;
Idĭbus Martiis � 15 �������.
����, ���� ��������� ��������, �����, ���� ���������� �� ��������� ����� pridie (����������) � accusatīvus tempŏris ��� ���:
pridie Kalendas Ianuarias � 31 ������;
pridie Nonas Martias � 6 �������;
pridie Idus Aprīles � 12 �����.
���� ���� ����������� ������� �� ����, ������ ��� ���������� �� ��������� ������� ����. ��������� ��������������� ante diem � ���������� ���������� � accusatīvus tempŏris ��������� ���. ³�������� ���������� �������� ��������� �� ��������� ��� �����, ������� ������������� �������� ���� � ����, ���� ����������:
21 ���� (31�21+2)=12�� ���� ����� ��������� ��������� � ante diem duodecĭmum Kalendas Februarias.
3 ������� (7�3+1)=5�� ���� ����� ����������� ������ � ante diem quintum Nonas Martias.
11 ������ (15�11+1)=5�� ���� ����� ���������� ����� � ante diem quintum Idus Maias.
���� ����������� ���������: a.d.V.Id.Mai, ����� 11 ������.
����������� ����, ���� � ������ 29 ���, ���� 24 ������ (a.d.VI. Kal. Mart.) ��������� �� ���� ���� (bis sextus) � ��������� ���: ante diem bissextum Kalendas Martias � ��������� ���� ����� ����������� ���������.
�� ������������������ ������� �������� ��� ���. ������� ���� ��������� nundīnae, ārum, f. ����� ��� ��������� ����, ��������������� ������ ������. � ���� ������ ���� ������������ ����������, ��� ������ ��������� �������, ���� �������� ��������� ���������� 321 �. ��������� ���������� ������� �������� ������ �� ����� ���� � dies Solis (�����).
����� ��� �����.
1. Dies Solis � ���� �����, �����. ����� �� ���� ������������ �������� dies dominĭca, �� ������ ��������� �����.
2. Dies Lunae � ���� ̳����, ��������.
3. Dies Martis � ���� �����, �������.
4. Dies Mercurii � ���� �������, ������.
5. Dies Iovis � ���� ������, ������.
6. Dies Venĕris � ���� ������, �������.
7. Dies Saturni � ���� �������, ������.
���� ������� �� 24 ������ (hora): 12 ����� ���� � 12 ����� ��. ��������� ������ ���� �����, ������� �� ���� ����, ���� �� ���� �������� �� ����� � �� ������ �����, � �� � �������� �� ������ �� ����� �����.
ͳ� ������� �� ������ ����� (vigilia). ����� ����� ���������� �� ����� �����:
prima vigilia � � 6 �� 9 ������ ������
secunda vigilia � � 9 �� 12 ������ ����
tertia vigilia � � 12 ������ ���� �� 3 ������ �����
quarta vigilia � � 3 �� 6 ������ �����.
�������� ������� ������ ������� |
����� ������� ������� |
������ ������� �������� �������� |
����� |
|
1 |
|
1 |
|
Kalendis |
2 |
|
|
|
a.d.VI Nonas |
3 |
|
|
|
a.d.V Nonas |
4 |
|
2 |
|
a.d.IV Nonas |
5 |
|
3 |
|
a.d.III Nonas |
6 |
|
4 |
|
pridie Nonas |
7 |
|
5 |
|
Nonis |
8 |
|
6 |
|
a.d. VIII Idus |
9 |
|
7 |
|
a.d. VII Idus |
10 |
|
8 |
|
a.d. VI Idus |
11 |
|
9 |
|
a.d. V Idus |
12 |
|
10 |
|
a.d. IV Idus |
13 |
|
11 |
|
a.d. III Idus |
14 |
|
12 |
|
�ridie Idus |
15 |
|
13 |
|
Idibus |
|
14 |
|
|
a.d. XIX Kalendas |
|
15 |
14 |
|
a.d. XVIII Kalendas |
16 |
16 |
15 |
|
a.d. XVII Kalendas |
17 |
17 |
16 |
14 |
a.d. XVI Kalendas |
18 |
18 |
17 |
15 |
a.d. XV Kalendas |
19 |
19 |
18 |
16 |
a.d. XIV Kalendas |
20 |
20 |
19 |
17 |
a.d. XIII Kalendas |
21 |
21 |
20 |
18 |
a.d. XII Kalendas |
22 |
22 |
21 |
19 |
a.d. XI Kalendas |
23 |
23 |
22 |
20 |
a.d. X Kalendas |
24 |
24 |
23 |
21 |
a.d. IX Kalendas |
25 |
25 |
24 |
22 |
a.d. VIII Kalendas |
26 |
26 |
25 |
23 |
a.d. VII Kalendas |
27 |
27 |
26 |
24 |
a.d. VI Kalendas |
28 |
28 |
27 |
25 |
a.d. V Kalendas |
29 |
29 |
28 |
26 |
a.d. IV Kalendas |
30 |
30 |
29 |
27 |
a.d. III Kalendas |
31 |
31 |
30 |
28 |
pridie Kalendas |
�) ��� �������:
pes (�������� ���, �����) � 29,57 ��
cubĭtus (�����) = 44,4 ��
passus (�������� ����) = 5 ������ �147,85 ��
mille passus (������� ����) = 1478,5 �.
�������� �������� ������� ���� ����� (�������� ���).
�) ��� �������:
pes quadrātus (���������� ���) = 0,087 �2
scrupŭlum (�������) = 8,75 �2
actus (���) = 1259,44 �2
iugĕrum (����) = 2519 �2
��������� �������� ����� ����� ��� ���������� ���. ����� �������� �������� ����� ����� ��� �������, �� ��������� 100 ���������� �����; ��� = 144 ���������, � ���� = 2 �����.
�) ��� �ᒺ��:
congius (�����) = 3,275 �
sextarius (��������) = 0,547 �
quartarius (��������) = 0,137 �
urna (����) = 13,13 �
modius (����) = 8,754 �
�������� �ᒺ�� ��� �����. ���� ����� ������� ���������� ��������, � �������� � ��������, 24 ������� ��������� ����, �� ����������������� ��� ����� ����. 16 �������� ���������� ������ ��䳺�, ���� ���������������� ��� ������� �������.
����scrupŭlum (�������) = 1,137 �
drachma (������) = 3,411 �
uncia (�����) = 27,3 �
libra (����) = 327,45 �.
����� �������� �������� ���� ��� ����, ���� ������ �� 12 �����.
��������� ������� �������� ��� �������.
Libra (����), pondus (�������� ����), as (��) ���������� � 327,45 �. �������� ���� ���� ���������� semis. ����� ����� ���� ����� sextans, antis, m = 1/6 ��� ��� 2 �����;
triens, entis, m = 1/3 ��� ��� 4 �����
quadrans, antis, m = 1/4 ��� ��� 3 �����.
�������) ��� ������:
�s (��), ���� �� = 327,45 �
1/6 ����� = 54,575 �
1/12 ����� = 27,287 �
1/24 ����� = 13,643 �;
�) ���� ������:
denarius (������), �������� = 10 ����, ����� = 16 ���� = 218,28 � (1 �� = 13,643 �)
quinarius (������, ��������), �������� = 5 ����, ����� = 8 ����
sestertius (���������, ������ ������), �������� = 2,5 ���, � ����� = 4 ����;
�) ����� ������:
aur�us (�������) = 25 ������� = 100 ���������� = 5457 �.
ϳ���� ������ aur�us ���� ������� � ��� ������ ������ (����), ��� ���������� 25 �������.
����� �������� ������� �������� ����� � �������� ���� �����. � ֳ������ ���������, �� ���� ������� (� 6,6 ��) �������� 4 ��������� (218,28 � �����).
1. ���������� ���������� ����� � ������ ����������� �����:
�. De Romae descriptiōne
In antīqua descriptiōne urbis Romae, orbis terrārum capĭtis, omnia aedificia enumerantur. Romae erant octo pontes, duodĕcim fora, octo campi, triginta septem portae, inter quas clarissĭma Porta Appia, quadringenti viginti tres vici, mille nongentae domus, multae insŭlae, duo macella in Coelio et Esquilīno sita, ducenta horrea, decem thermae, viginti aquaeductus, octoginta balnea, mille putei, duo Capitolia, altĕrum in monte Capitolio, altĕrum in colle Quirināli, quadraginta templa, duo amphitheatra, tria theatra, duo circi, quinque naumachiae, triginta arcus e marmŏre.
��. Calendarium Romanōrum
Apud Romānos initio Martius primus anni mensis erat, Aprīlis alter, Maius tertius, Iunius quartus. Quintīli, quinto mensi, postea, quod G.Iulius Caesar hoc mense natus erat, nomen erat Iulius, Sextīlis, sextus, ex imperatōre Augusto Augustus nominabātur. Menses proxĭmi olim, ut nomĭna ipsa docent, erant menses septĭmus, octāvus, nonus, decĭmus. Primo mensis diēi nomen erat Kalendae, septĭmo diēi mensium Martii, Maii, Iulii, Octobris nomen Nonae, quinto decĭmo diēi eorundem mensium nomen Idus. Ceterōrum mensium Nonae erant quinto mensis die, Idus tertio decĭmo. Anno ante aeram nostram quadragesĭmo sexto temporĭbus G.Iulii Caesăris annus trecentos sexaginta quinque dies habebat, quarto autem cuīque anno dies trecentesĭmus sexagesĭmus sextus adiciebātur. Hoc ordĭne annōrum Romāni atque gentes Christiānae utebantur usque ad aetātem Papae Gregorii tertii decĭmi. Qui anno millesĭmo quingentesĭmo octogesĭmo altĕro ordĭnem annōrum confūsum corrigēbat.
���. De diēbus
Annus est longa series diērum. Causa diēi et noctis motus terrae est. In regionĭbus nostris aestāte sunt dies longi, noctes breves; hiĕme dies breves, noctes longae. Meridie tempus in omnĭbus terrae partĭbus diversum est.
Nomĭna diērum apud Romānos erant: dies Solis, dies Lunae, dies Martis, dies Mercurii, dies Iovis, dies Venĕris, dies Saturni.Primum diem mensis Romāni Kalendas appellābant. In serie diērum dies festi sunt. Popŭli antīqui Diem natālem Solis invicti celebrābant. Diēbus festis homĭnes pompis intersunt. Aspectus pompae mirabĭlis est.
2. ���������� ���������� �����:
1. � ������ ���� ����: ����, �����, ���, ����.
2. ������ � �������� �������� ������� ����.
3. ̳���� �������� �� ����� �� ����� ��, ����� ������� � �� ����� ���, ����� �������� � �� ����� ������, ����� ������� � �� ����� ������.
4. 97 ������ 18 ������� 115.
5. 5 ��������� �� 3 ������� 15.
1. Una hirundo non facit ver. � ���� ������� �� ������ �����. ���� (VI ��. �� �.�.), �������� ������, �������� ��� �������� ������������� � �������. ����������� ���� �������� �� �����, �� ������� �� ������. �����, ����� �������, ������� ������ � ��� ����� �������. �������, �� ����� ������� ���, ���� ������ ��� ������ ����. ����� ������� ����� �� ��������, ������� ��������, � ������� ����� �� �����, ����� ���� ���� ��������.
2. Unus testis � nullus testis. � ���� ����� � �� �����.
3. Conscientia � mille testes. � ������ � ������ �����.
4. Vox unīus, vox nullīus. � ���� ����� � �� �����.
5. Primus inter pares. � ������ ����� �����.
6. Unus dies gradus est vitae. � ���� ���� � �� ���� �����.
7. Semel scriptum, decies lectum. � ��� ��������, ������ ���� ���������.
8. Non bis in idem. � �� ���� ��� �� ����. ������� ��������� ����� � �� ���� ���� ���� ������������ �������� ����� �������.
adicio, iēci, iectum, ĕre � ��������, ����������
aestas, ātis, f � ���
aetas, ātis, f � ��
amphitheatrum, i, n � ��������, ������� ������ ����� ��� �������
annus, i, m � ��
appello, āvi, ātum, āre � ��������
Aprīlis, e � ��������, a, �
aquaeductus, us, m � ���������
arcus, us, m � ��������, ����
aspectus, us, m � ������
Augustus, a, um � ���������, �, �, ����������� ��������� ������, ������� ��������� �����������
Augustus, i, m � ����� (63 �. �� �.�. � 12 �. �.�.), ��������� �������� ��������, ���������, �������
balneum, i, n � �����, �����
brevis, e � ��������, �, �
G.Iulius Caesar, G.Iulii Caesăris, m � ��� ��� ����� (100�44 ��. �� �.�.) � �������� ����������, ��������� � ��������� ���
calendarium, ii, n � ��������
campus, i, m � ����
Capitolium, ii, n � �������
causa, ae, f � �������
celebro, āvi, ātum, āre � ��������
circus, i, m � ����
Coelius mons, Coelii montis, m � ���� ����, ���� �� ���� ����� ���� �� ��������� ���� �� �������
collis, is, m � ����, ����
confūsus, a, um � �������, �, �, ����������, �, �
conscientia, ae, f � ������
corrĭgo, rexi, rectum, ĕre � ����������
decĭmus, a, um � �������, �, �
descriptio, ōnis, f � ����
dies natālis (m) � ���� ����������
diversus, a, um � �����, �, �
domus, us, f � �������
enumĕro, āvi, ātum, āre � �����������
Esquilīnus mons, Esquilīni montis, m � ����������� ����, �������� �� ���� ����� ���� �� �������� ���� �� �������
festus, a, um � ���������, �, �
forum, i, n � �����
gens, gentis, f � �����
gradus, us, m � ����, ������
hiems, hiĕmis, f � ����
hirundo, ĭnis, f � �������
horreum, i, n � ������, �����, �������
Idus, um, f � ���, 13-� ��� 15-� ���� �����
imperātor, ōris, m � ���������
initium, ii, n � �������
intersum, esse, fui (+Dat.) � ����� ������
invictus, a, um � ������������, �, �
ipse, ipsa, ipsum � ���, �, �
Iulius, a, um � ��������, �, �, ����������� �. �볺� �������
Iunius, a, um � ���������, �, �, ����������� ����
Kalendae, ārum, f � �������, ����� ����� �����
lectus, a, um � ����������, �, �
longus, a, um � ������, �, �
macellum, i, n � ������������ �����
Maius, a, um � ���������, �, �, ����������� ���
marmor, ŏris, n � ������
Martius, a, um � ����������, a, �, ����������� ����� �����
mensis, is, m � �����
mirabĭlis, e � ����������, �, �
mirus, a, um � ������, �, �
motus, us, m � ���
naumachia, ae, f � ���� ������������ ��������� ���, ��������
nomen, ĭnis, n � �����, ���
nomĭno, āvi, ātum, āre � ��������
Nonae, ārum, f � ����, 5-� ��� 7-� ���� �����
nonus, a, um � �������, �, �
nox, noctis, f � ��
octāvus, a, um � �������, �, �
olim � ������
ordo, ĭnis, m � �������
Papa, ae, m � ������, �����, ���� ��������
par, paris � �����, �, �
pars, partis, f � �������
pompa, ae, f � �������
pons, pontis, m � ���
porta, ae, f � ������
postea � ������
proxĭmus, a um � ����������, �, �
puteus, i, m � ��������
Quintīlis, e � �����, �, �
Quirinālis mons, Quirinālis montis, m � ������������� ����, ���� �� ���� ����� ���� �� �������� ���� �� �������
scriptus, a, um � ���������, �, �
septĭmus, a, um � ������, �, �
Sextīlis, e � ������, �, �
templum, i, n � ����
testis, is, m, f � �����
theatrum, i, n � �����
thermae, ārum, f � ���� �������, ��������
usque � �� ��
ut � ��
vicus, i, m � ����
vox, vocis, f � �����
�������� ���������� � ver, veris, n
������ � hora, ae, f
���� � hiems, hiĕmis, f
��� � aestas, ātis, f
����� � nomen, ĭnis, n
���� � autumnus, i, m
���� � tempus, ŏris, n
1. �������� ����������� �������:
19; 23; 37; 45; 52; 68; 74; 112; 233; 326; 491; 899; 974; �������������; �������� �������; �����; ��� �������� ���������; �� ����; ���������� ����; 0,09; 1/4; 6/7.
2. ���������� �����:
IX et III sunt XII
XXI et X sunt XXXI
LX et XI sunt LXXI
D et D sunt M
LXXX et XX sunt C
3. ����������� ��������������� � ���������� ���������� �����:
tres colles (m), ducenti vici (m), una porta (f), duo aquaeductus (m), terni arcus (m), unus mensis (m), quini anni (m).
4. ���������� ���������� �����:
septēni, ae, a; undecies; ducenti, ae, a; millesĭmus, a, um; sescentesĭmus octogesĭmus tertius; triginta septem; centies; singŭli, ae, a; anno bis millesĭmo secundo; Kalendis Februariis; pridie Kalendas Maias; Nonis Octobrĭbus; pridie Idus Martias; Idĭbus Iuliis.
5. ��������, �� ���� ���������� ��� �������� �������� ��������:
����, �������, ���������, ����, ������, �����, ����������, ��������, �������, ���, ����, ���, ������, ������, ��������.
��� ����: perfectum (������� ��������� ���), plusquam�perfectum (������������ ���) � futūrum II (secundum) (�������� ��������� ���) ��������� ������� �������� (������� ��������� ����) � ��������� ��������� ��.
����������� �� ���� �������� �� ������ ����: �������� ���� ����������� ����������� ������ �� ������ ��������, �������� ���� � ���������� ������ �� ��������� 䳺����������� �������� ���� ���������� ���� ��������� ����� (�articipium perfecti passīvi), �� ����������� �� ������ �����, � 䳺����� esse � ����.
1. ������� ��� ���������� ���� ������� �������������� ��� ���������� ���� ������� ������� ��������� ����� (perfectum indicatīvi actīvi) ����������� ���������� �� ������ �������� ����� �������� ��������:
Singulāris |
Plurālis |
1. -� 2. -isti 3. -it |
1. -ĭmus 2. -istis 3. -ērunt |
������ �������� ����������� ����� ��������� �� ����� ������� ����� 䳺����� ��������� -� .
ij������� |
������ ����� 䳺����� |
����� ������� ����� 䳺����� |
������ �������� |
I |
laudo, laudāvi, laudātum, laudāre � ������� |
laudāvi |
laudāv- |
II |
doceo, docui, doctum, docēre � ������� |
docui |
docu- |
III |
lego, legi, lectum, legĕre � ������ |
legi |
leg- |
IV |
audio, audīvi, audītum, audīre � ������� |
audīvi |
audīv- |
������ ���������� 䳺��� ���V 䳺���� � perfectum indicatīvi actīvi:
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Singulāris |
||||
1. |
laudāv-i |
docu-i |
leg-i |
audīv-i |
2. |
laudav-isti |
docu-isti |
leg-isti |
audiv-isti |
3. |
laudāv-it |
docu-it |
leg-it |
audīv-it |
Plurālis |
||||
1. |
laudav-ĭmus |
docu-ĭmus |
leg-ĭmus |
audiv-ĭmus |
2. |
laudav-istis |
docu-istis |
leg-istis |
audiv-istis |
3. |
laudav-ērunt |
docu-ērunt |
leg-ērunt |
audiv-ērunt |
�������� 䳺����� sum, fui, esse (����) � perfectum indicatīvi:
Singulāris |
Plurālis |
1. fu-� 2. fu-isti 3. fu-it |
1. fu-ĭmus 2. fu-istis 3. fu-ērunt |
������������ ��� ������� ������� ��������� ����� (plus-quamperfectum indicatīvi actīvi) ����������� ���������� �� ������ �������� ������ -ĕrā- � �������� �������� �������� ���� ����-�������� ���� ��������� �����:
Singulāris |
Plurālis |
1. -m |
1. -mus |
2. -s |
2. -tis |
3. -t |
3. -nt |
������ ���������� 䳺��� ���V 䳺���� � plusquamperfectum indicatīvi actīvi:
����� |
� |
�� |
��� |
IV |
Singulāris |
||||
1. |
laudav-ĕra-m |
docu-ĕra-m |
leg-ĕra-m |
audiv-ĕra-m |
2. |
laudav-ĕra-s |
docu-ĕra -s |
leg-ĕra-s |
audiv-ĕra-s |
3. |
laudāv-ĕra-t |
docu-ĕra-t |
leg-ĕra-t |
audiv-ĕra-t |
Plurālis |
||||
1. |
laudav-erā-mus |
docu-erā- mus |
leg-erā- mus |